Ανακαλύπτοντας την ορεινή Αίγινα.

Μια περιήγηση στo άγνωστο τοπίο της αιγινίτικης γης.

 Μια μύηση στην απόκοσμη πετρόκτιστη ομορφιά της φύσης, των ναών και των χωριών της Αίγινας, μέσα από μονοπάτια και πανάρχαιες διαδρομές.

Το πλοίο, έχοντας καλύψει 16,5 ν.μλ. από τον Πειραιά, πλησιάζει στο λιμάνι της Αίγινας. Χαρακτηριστικές φιγούρες της υποδοχής η Κολόνα του λόφου της αρχαίας πόλης κι ο Άη Νικόλας της προβλήτας.

Τα αξιοθέατα του νησιού πολλά με περισσότερο γνωστά το ναό της Αφαίας, το μοναστήρι του Αγ. Νεκταρίου, την αρχαία πόλη, τη μεσαιωνική Παληαχώρα, τη γραφική πόλη της Αίγινας με τα καποδιστριακά κτήρια, το ψαροχώρι της Πέρδικας και τα λιγότερο γνωστά όπως η γειτονιά των καλλιτεχνών στα Πλακάκια, το πετροκεντημένο σπίτι του Ροδάκη στο Μεσαγρό, η Περιβόλα κ.ά. … Όμως εμείς αυτή τη φορά θ’ ακολουθήσουμε δρόμους διαφορετικούς, ανηφορικούς και πετρόχτιστους. Θα περιπλανηθούμε σε αρχαία και χριστιανικά προσκυνήματα, σε δρακόσπιτα και παμπάλαιες δεξαμενές, θα επισκεφθούμε ορεινά χωριά την Παχιοράχη, το Ανιτσαίο, το Σφεντούρι, τους Λαζάρηδες, αγροτικούς και κτηνοτροφικούς μικροσυνοικισμούς, τους Τζίκηδες, τους Βλάχηδες, τους Καπότηδες, με σπίτια λιγοστά, με παράσπιτα, κελλάρια, φουρνιά, στάβλους και πατητήρια. Κτίσματα του μέτρου και της ανάγκης σε απόλυτη αρμονία με τη μορφή και το ύφος του αιγινίτικου τοπίου. Ένα τοπίο που ενέπνευσε αρχιτέκτονες όπως ο Πικιώνης, ο Δούρας, ο Βασιλειάδης, ο Κωνσταντινίδης, ο Κρόκος, ο Φατούρος, ο Δεκαβάλλας.  Δημιουργοί, που δίδαξαν πώς διαβάζεται ένας χώρος και πώς αναδημιουργείται ένα συγκεκριμένα δομημένο τοπίο μέσα από συσχετισμούς χαρακτηριστικών της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με τις νέες αντιλήψεις περί νεωτερικότητας.

Το βράδυ στο Μεσαγρό, στο φιλόξενο σπίτι του Ελληνιστή συνταξιούχου καθηγητή  Gerald Thompson, του ανθρώπου που ζεί και περπατάει την Αίγινα εδώ και πολλά χρόνια, συζητάμε – γιατί άλλο – για την ομορφιά της ορεινής Αίγινας και τα μονοπάτια της. Στην κουβέντα και η Χριστίνα, η Αφροδίτη, η Σουζάνα, ο Αλέξης, η Βάσω μέλη της πολύ δραστήριας και αποτελεσματικής ομάδας των Ενεργών Πολιτών της Αίγινας. Η συζήτηση συνεχίζεται λίγο αργότερα στο γραφείο του Δημάρχου του νησιού Παναγιώτη Κουκούλη. Το μεγάλο ενδιαφέρον του για θέματα περιβάλλοντος και πολιτιστικής κληρονομιάς δίνει αέρα στα πανιά μας, χάρτες απλώνονται, διαδρομές χαράζονται και η σήμανση των μονοπατιών του νησιού αρχίζει την επόμενη κιόλας μέρα από τον Τζίκηδες.

Τζίκηδες – Χρυσολεόντισσα

Χρόνος χωρίς στάσεις 40λ. ( 95% μονοπάτι με σήμανση , 5% δρόμος)

Οι Τζίκηδες απέχουν  5,5 χλμ. από την πόλη και βρίσκονται πάνω στον οδικό άξονα Λεύκη – Τζίκηδες – Παχειά Ράχη – Ανιτσαίο – Πόρτες , γύρω από τον οποίο είναι κτισμένα και τα περισότερα μικροχώρια της ορεινής Αίγινας. Το τζάκι στο σπίτι της  Ευαγγελίας Γκίκα έχει ανάψει από νωρίς. Στα κλουβιά που κρέμονται από το ταβάνι τα οκτώ κανάρια πίνουν και κελαηδούν. Το « παλάτι» της , μικρό μονόροφο 200 χρόνων , ένα απο τα 2-3 που απέμειναν από τον παλιό μικροσυνοικισμό των Τζίκηδων , χτισμένο με σταυρωτό ξερολίθι, ασβεστωμένο λάμπει από καθαριότητα. Πίνουμε καφέ , τρώμε κουταλίτες ( τηγανήτες) και την χαιρετάμε γιατί σήμερα το πρόγραμμα προβλέπει σήμανση στην κλασσική διαδρομή Τζίκηδες – Χρυσολεόντισσα. Ακολουθούμε για 250 μ. τον ανηφορικό δρόμο παιρνώντας ανάμεσα από σύγχρονες μεγάλες κατοικίες της τελευταίας και μόνιμης πιά κατάληψης της Αίγινας από τους σύγχρονους Αθηναίους. Αφήνουμε δεξιά μας τεράστια μονομόματη κατασκευή, κάτι σαν αίθουσα αφίξεων διεθνούς αεροδρομίου και μπαίνουμε στο μονοπάτι που κινείται παράλληλα με σωλήνα ύδρευσης. Μετά από 35 λ. φτάνουμε στο μεγάλο αλώνι και  αμέσως βρισκόμαστε στον κήπο του ιστορικού μοναστηριού.

Το Μοναστήρι της Χρυσολεόντισσας

Βρίσκεται στο κέντρο του νησιού, σε αθέατο από τη θάλασσα οροπέδιο και περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση με μεγάλα πουρνάρια, βελανιδιές, κέδρους, τσιντρούς τους λένε εδώ, σχίνα, λίγα πεύκα κι ελιές.

Η εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την παράδοση είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, μεταφέρθηκε σ’ αυτόν τον τόπο από το Λεόντι που βρίσκεται στα δυτικά παράλια, εξαιτίας του φόβου των πειρατών. Το μοναστήρι που χτίστηκε στα 1403 μ.Χ. καταστράφηκε από πυρκαγιά και στα 1600-1614 μ.Χ. οι ιερομόναχοι Αρσένιος και Μακάριος το ξανάχτισαν με την βοήθεια του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεου και η μονή ανακηρύχτηκε Σταυροπηγιακή. Νέα μεγάλη φωτιά τον 18^ο αι. κατάστρεψε και πάλι το μοναστήρι που το 1808 ανοικοδομήθηκε εκ νέου παίρνοντας τη μορφή που έχει σήμερα. Από τα αρχικά κτίσματα του 1403 έχει διασωθεί μόνο ο Πύργος με ύψος 18μ., επιβλητικός και αγέρωχος να θυμίζει το δοξασμένο παρελθόν του σημαντικού αυτού χριστιανικού μνημείου της Αίγινας.

Η μεγάλη πλακόστρωτη αυλή με τα θεόρατα κυπαρίσσια, τα κατάλευκα κελιά και οι δύο εκκλησιές με τους γαλάζιους τρούλους, δίνουν στα μάτια ομορφιά και στην ψυχή γαλήνη. Δεν θα πρέπει να παραλείψετε να επισκεφθείτε το τεράστιο καλοχτισμένο αλώνι, ένα πραγματικό πετρόχτιστο αριστούργημα που βρίσκεται χτισμένο σε ύψωμα 3λ. από τον εξωτερικό περίβολο.

Η ανάβαση των 10λ. στο γειτονικό λόφο με το ξωκλήσι του Αγ. Αντρέα και την υπέροχη θέα, είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα της επίσκεψής μας  στον όμορφο χώρο του μοναστηριού της Χρυσολεόντισσας.

Κοντός  – Ψαχνή – Βουνό Δένδρου – Μονή Παναγίας Χρυσολεόντισσας.

Χρόνος χωρίς στάσεις 1 ωρ. και 20 λ. ( 90% σε δρόμο, 10% σε μονοπάτι).

Η διαδρομή αυτή που θα σας περιγράψουμε πεζοπορικά μπορεί να γίνει και με αυτοκίνητο …. Εμείς, πάντως, σε ώρα αρκούντως πρωινή, αφήνουμε το ταξί στον αραιοκατοικημένο Κοντό, 5,5 χλμ. από το λιμάνι, ακριβώς απέναντι από το νέο ναό του Αγίου Νεκταρίου. Σε αντίθεση με το ταπεινό μοναστηράκι του Αγίου της Αιγίνης, ο τεράστιος αυτός ναός μοιάζει, κατά το ζωγράφο Μίνω Αργυράκη, με «παχύσαρκο πλαδαρό μετεωρίτη». Μια έκφραση μιας σύγχρονης ναοδομικής αντίληψης και ενός ορισμένου εμπορικού πνεύματος που κυριάρχησε στην Ελλάδα και κατέστρεψε πόλεις, τοπία και χωριά. Ανηφορίζουμε τον ασφαλτόδρομο προς τη Χρυσολεόντισσα, και σε 8 λ., πάνω στη στροφή, ακολουθούμε το μονοπάτι και τα κόκκινα σημάδια του βυζαντινού κατεστραμμένου λιθόστρωτου που εμφανίζεται που και που στο διάβα μας. Σε 7 λ. συναντάμε και πάλι το δρόμο και αμέσως μετά περνάμε μπροστά από μεγάλο λιθανάγλυφο της Παναγίας με όμορφο, λαξευμένο στο βράχο, εικονοστάσι. Η παράδοση λέει πως εδώ ακούμπησαν για να ξεκουραστούν οι μοναχοί που μετέφεραν την εικόνα της Χρυσολεόντισσας από το παραθαλάσσιο Λεόντι στη θέση που σήμερα βρίσκεται το μοναστήρι. Από το ύψος αυτό έχουμε προς το βορρά όμορφη θέα του λόφου της Παληαχώρας, που υπήρξε η πρωτεύουσα του νησιού από τον 10^ο ως τον 19^ο αι.  μ.Χ.

Ένα οδοιπορικό στο θαυμάσιο αυτό «Νησιωτικό Μυστρά» με τις 38 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησιές και μια ανάγνωση του κειμένου της Άννας Μαράντη στο 24^ο τεύχος του Ελληνικού Πανοράματος, είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της περιήγησης στην ορεινή Αίγινα.

Εμείς συνεχίζουμε και σε λιγότερο από 5 λ. αφήνουμε στην κλειστή στροφή τον ασφαλτόδρομο ακολουθώντας αριστερά για 200 μ. στενό χωματόδρομο.

Μικρά πέτρινα σπίτια, 5-6 όλα κι όλα, δυο αλώνια, όμορφο καλοχτισμένο φουρνί, μια μεγάλη λεύκα και γύρω της αθάνατα, απομονές, όπως τα λένε εδώ, φλόμοι, ελιές και σχίνα. Βρισκόμαστε στην Ψαχνή, μια απ’ τις πολλές πετρόκτιστες γωνιές της υπέροχης αιγινίτικης φύσης, μακριά από τους πολυσύχναστους δρόμους του μαζικού καταναλωτικού τουρισμού. Ο ήλιος προσπαθεί να βρει διέξοδο ανάμεσα στα σύννεφα. Το πετυχαίνει απόλυτα πάνω από τα Μέγαρα που τα κάνει να φεγγοβολούν στο μουντό τοπίο της Αττικο-Μεγαρίδας. Πουλιά που κάνουν περίεργες βουτιές, μας οδηγούν 100 μ. στα ανατολικά και μια μικρή λιμνούλα ξεπροβάλλει πίσω απ’ το ξερολίθι. Πετρόκτιστη στέρνα, ανοιχτή στον ουρανό, σε σημείο της γης που μπορεί να μαζεύει το νερό της βροχής ή των υπόγειων υδάτινων διαδρομών. Ένας νεροσυλλέκτης, κατασκευή πανάρχαια, σκαλιστή στο βράχο ή χτισμένη στο χώμα, που εδώ στην Αίγινα το λένε σουβάλα. Έχουν καταμετρηθεί στο νησί κοντά στις 20 με νερό κι άλλες τόσες στεγνές από του χρόνου το πέρασμα.

Τώρα πια ο ήλιος έχει βρει αρκετές διαδρομές κι έτσι έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε τις φωτεινές γωνιές των ακτών της Αττικής, τον Πειραιά και την Αθήνα με τα νότια προάστια ως πέρα, την Πεντέλη και τον Υμηττό. Εικόνα παράξενη, με τη ματιά να ταλαντεύεται από το ήρεμο τοπίο του μέτρου και της αναλογίας της Ψαχνής, μέχρι το απροσδιόριστο και χωρίς όρια δομημένο τοπίο του λεκανοπεδίου …

Τα στοιβαγμένα ξύλα δίπλα στην πόρτα δείχνουν πως κάποιος ζει σ’ αυτό το μέρος. Ο ήχος της καμπάνας του Αγίου Νεκταρίου ανακατεύεται με τα κουδούνια από τις κατσίκες του κοπαδιού που πλησιάζει. Ο Δημήτριος Μπόγρης είναι τώρα πια ο μοναδικός κάτοικος της Ψαχνής κι ένας απ’ τους λίγους βοσκούς που απέμειναν στο νησί. Μας χαιρετάει ευγενικά κι η κουβεντούλα δεν αργεί ν’ αρχίσει. Περηφανεύεται για τις πεζούλες ή σκάλες όπως τις λένε εδώ πού ‘ναι φτιαγμένες από τα πολύ παλιά χρόνια από ανδεσίτη, δηλαδή μαυρόπετρα ή από κοκκινόπετρα, πέτρες ηφαιστειακές, ανθεκτικές σε βάρη και στο χρόνο. Με τις πέτρες αυτές, μικρές και μεγάλες, φτιάχναν οι παλιοί τον τοίχο της ξερολιθιάς, για την αντιστήριξη του εδάφους, για να σωθεί το χώμα, να γλιτώσει απ’ τις βροχές, να μην κατρακυλήσει, γιατί η συνέχεια θα είναι πάλι πέτρα και βράχος και καθόλου ψωμί. Οι σκάλες αυτές που ήτανε απλωμένες σ’ όλα σχεδόν τα βουνά της Αίγινας, βγάζανε στάρι, κριθάρι, λαθούρια, φάβα – αρακά και ρεβίθια, βήκο για τα ζώα, αλλά και αμπέλια με σαββατιανά και ροϊδίτες. Σε άλλα χωριά είχανε περισσότερα λιόδεντρα και πιο χαμηλά, λίγα ξινόδεντρα και τσικουδιές (αγριοφιστικιές). Και τυριά καλά, βγάζαμε γκερεμέζι (μυζήθρα) και τσίγαρα (κοπανιστή φέτα), κι απ’ όλα είχαμε. Παλιά ήμασταν και πολλοί. Στα τέλη του ’40, δέκα παιδιά πηγαίναμε σχολειό στη Παχιοράχη, μια ώρα να πας και μια να έρθεις. Τώρα όμως έμεινα μονάχος, πώς να κρατήσεις τα ζωντανά που το χορτάρι φύρανε και οι ζωοτροφές τραβούν την ανηφόρα.. Δύσκολοι καιροί για μας τους βοσκούς … τραβάμε ζόρι

Βουνό Δένδρου

            Αφήνουμε την Ψαχνή και τον κ. Μπόγρη και σε 3 λ. επιστρέφουμε στον ασφαλτόδρομο. Σε 100 μ. ακολουθούμε δεξιά την πινακίδα προς Αγ. Νικόλαο. Δρόμος μόνο για 4Χ4, σε 300 μ. περνάει μπροστά από τον κατάλευκο Ταξιάρχη με το μικρό νεκροταφείο της Ψαχνής. Στα 200 μ. παρακάτω, η παράκαμψη οδηγεί σε 3 λ. στον Άγ. Αθανάσιο με την όμορφη θέα προς τη χαράδρα της Σκοτεινής. Τα ερειπωμένα σπίτια κάτω στη ρεματιά είναι το εγκαταλελειμμένο από χρόνια Φρεάτσι. Στα τελευταία 400 μ. του χωματόδρομου φθάνουμε στο εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου, που είναι χτισμένο με μαυρόπετρα, αλλά και με αιγινίτικο πουρί στις γωνιές και στα πορτοπαράθυρά του. Ακολουθούμε το μονοπάτι και σε 70 μ., δίπλα σε ερείπια, βλέπουμε στα δεξιά κρυμμένη μέσα στα βάτα μικρή σουβάλα που, από την πέτρινη κολώνα που έχει στο μέσον, συμπεραίνουμε πως ίσως παλιότερα ήταν στεγασμένη.

Συνεχίζουμε το μονοπάτι δυτικά και αμέσως μετά βρισκόμαστε σε μεγάλο οροπέδιο με πλατιές πεζούλες που βλέπουν προς το Όρος, το Πετροκάραβο και τον Πόρο ΝΑ. την Πέρδικα, το νησί Μονή και τη χερσόνησο των Μεθάνων. ΝΔ. και δυτικά το Αγκίστρι με τη Μετώπη  να ίπταται σχεδόν με το αεροδυναμικό της σχήμα πάνω στα καταγάλανα νερά του Σαρωνικού. Το μοναδικό μεγάλο πεύκο της περιοχής είναι αυτό που απέμεινε από μεγάλη πυρκαγιά που κατάκαψε δάσος από κέδρους και πεύκα. Σε 15 λ. επιστρέφουμε στον ασφαλτόδρομο, σε 1 χλμ. βρισκόμαστε στο parking του μοναστηριού και σε 5 λ. απ’ αυτό, ακολουθώντας το φαρδύ, άνετο μονοπάτι, φθάνουμε στην εξωτερική αυλή της Χρυσολεόντισσας..

Χρυσολεόντισσα – Παχειά Ράχη

Χρόνος χωρίς στάσεις 1ωρ. (80% μονοπάτι με σήμανση, 20% ασφαλτόδρομος)        

Από τη νότια πόρτα του εξωτερικού κήπου του μοναστηριού ακολουθούμε το άνετο μονοπάτι Ν-ΝΑ. μέσα σε δάσος και σε 10 λ. φθάνουμε στο εκκλησάκι του Άγ. Λεόντιου. Θαυμάσια τοποθεσία με σουβάλες και ερείπια ανεμόμυλου και καμινιού. Ένα ολοστρόγγυλο οροπέδιο με διάμετρο 250 μ. που περιβάλλεται από βραχώδη υψώματα, ένας φυσικός ομβριοσυλλέκτης ή μπουρδέχτης, όπως λέγεται από τους ντόπιους, υπήρξε στο απώτατο παρελθόν ο κρατήρας του ηφαιστείου της Αίγινας.

Μπροστά μας στο βάθος του ορίζοντα ξεπροβάλλει ο ορεινός όγκος του Όρους με τον κατάλευκο Πρ. Ηλία. Ακολουθούμε το ασαφές μεν, με καλή σήμανση δε, μονοπάτι και σε 10 λ. φτάνουμε σε σημείο με όμορφη θέα προς την Πέρδικα, το νησί Μονή και τη Χερσόνησο των Μεθάνων. Το κατηφορικό μονοπάτι σε 30 λ. μας φέρνει στην Παναγίτσα και ο ασφαλτόδρομος δεξιά σε 10 λ., στην Παχειά Ράχη.

Παχειά Ράχη – Καπότηδες –  Μαραθώνας

Χρόνος χωρίς στάσεις  45 λ. ( 60% σε χωματόδρομο, 40% σε λιθόστρωτο με σήμανση)

Χωριό γεωργών, κτηνοτρόφων αλλά και φημισμένων κτιστάδων, στα παλιότερα χρόνια, η Παχιοράχη βρίσκεται σε υψ. 225 μ. και 8 χλμ. από την πόλη στο δρόμο για τα χωριά Λαζάρηδες και Ανιτσαίο. Περπατάμε στον κεντρικό δρόμο ανάμεσα σε θαυμάσια αναπαλαιωμένα πέτρινα σπίτια και φθάνουμε στο ναό του Αγ. Διονυσίου κτισμένο το 1864. Απέναντι ακριβώς και σε 20 μ. βρίσκεται ο μικρός ναός των Ταξιαρχών όπου υψώθηκε η σημαία της Επανάστασης στον αγώνα του ΄21. Αφήνουμε το ομορφότερο χωριό της ορεινής Αίγινας κατηφορίζοντας στον χωματόδρομο και μετά 300μ. ακολουθούμε δεξιά τον πετρόχτιστο παλιό δρόμο που κινείται ανάμεσα σε ξερολιθιές. Πεζούλες με παχύ τριφύλλι και ελιές μας συντροφεύουν στην σκιερή από τις βελανιδιές διαδρομή μέχρι τους Καπότηδες, ένα ακόμα στολίδι της άγνωστης Αίγινας. Μαγεμένοι από την γλύκα του αιγινήτικου δειλινού, κατηφορίζουμε τον χωματόδρομο ( 1700 μ. ) μέχρι τον παραθαλάσσιο Μαραθώνα.

Ελλάνιον Όρος (ύψ. 531 μ.) – Ναός Ελλανίου Διός

Χρόνος χωρίς στάσεις με επιστροφή 1 ώρα και 30 λ. (75% σε μονοπάτι με σήμανση, 25% σε χωματόδρομο).

Στα 8,5 χλμ. από την πόλη για το Ανιτσαίο, συναντάμε δεξιά χωματόδρομο με πινακίδα προς Ναό Ελλανίου Διός. Σε 70 μ. από τη διασταύρωση, ακολουθούμε αριστερά το ασαφές μονοπάτι με κόκκινη σήμανση και ομαλή κλίση και σε 8 λ. φθάνουμε στη θέση Σφυρίχτρες (ύψ. 280 μ.), όπου φθάνει και χωματόδρομος για 4Χ4. Ένας διάδρομος με τεράστιες πέτρινες βαθμίδες πλάτους 5 μ. μας οδηγεί στα ερείπια μεγάλου ξενώνα με πρόσοψη 19,50 μ. και βάθος 29 μ., κτισμένου σε αναλληματικούς τοίχους από πολυγωνικούς λίθους, ελληνιστικής εποχής. Στον ξενώνα αυτόν, του οποίου σήμερα σώζονται μόνον τα θεμέλια των κιόνων, φιλοξενούντο οι προσκυνητές του ιερού του Ελλανίου Διός, βωμός του οποίου ήταν κτισμένος στην κορυφή του Όρους. «Θραύσματα αγγείων δείχνουν ότι η λατρεία εγκατεστάθη εδώ κατά τη γεωμετρική περίοδο και διήρκεσε καθ’ όλην την αρχαιότητα» γράφει ο Γερμανός αρχαιολόγος Γαβριήλ Βέλτερ που έζησε και μελέτησε την Αίγινα για πολλά χρόνια. Με την κατάληψη της Αίγινας, οι Αθηναίοι εγκαθιστούν κληρούχους στο νησί. Ένας εξ αυτών, ο Αριστοφάνης, υπηρετεί στη φρουρά εδώ στις Σφυρίχτρες που λόγω της θέσης συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό πουλιών και γράφει τους «Όρνιθες». Στην ίδια αυτή θέση στα βυζαντινά χρόνια χτίζεται το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου, με δομικό υλικό των αρχαίων κτισμάτων. Η σταυρική εκκλησία των Ταξιαρχών που υπάρχει σήμερα είναι του 17^ου αι. Ακολουθούμε τα κόκκινα σημάδια στ’ ανατολικά και σε 25 μ. συναντάμε, λαξευτή στο βράχο, σουβάλα με όμορφες ορθογώνιες πέτρινες ποτίστρες. Μια παράκαμψη 100 μ. ψηλότερα μας οδηγεί, πατώντας σε σωρούς λίθων χωρίς σήμανση, σε μια ολόδροση γωνιά μέσα στο κατάξερο πετρώδες τοπίο. Χτισμένη με ισομεγέθεις ορθογώνιους λίθους χωρίς επίχρισμα και με διαστάσεις 8,70 Χ 11,00 Χ 3,50 μ. βάθος η αρχαία αυτή δεξαμενή, η Δρακοσουβάλα,  είναι ίσως η ομορφότερη και καλύτερα διατηρημένη σουβάλα της Αίγινας.

Κατεβαίνουμε στο σηματοδοτημένο μονοπάτι και το ακολουθούμε με κατεύθυνση Ν-ΝΑ. στην ανοδική του πορεία προς την ψηλότερη κορφή του νησιού. Σχίνα και αστιβές κι ανάμεσα το αρχαίο μονοπάτι των προσκυνητών του βωμού που ο μύθος θέλει να θεμελίωσε ο πρώτος κάτοικος του νησιού ο Αιακός, γιος του Δία και βασιλιάς των Μυρμηδόνων, που ήρθαν μαζί του από τη Θεσσαλία και εγκαταστάθηκαν στο νησί. Περνάμε δίπλα από σωρούς λίθων, ερείπια οχυρωμένου μυκηναϊκού οικισμού και σε 40 λ. από τον Ταξιάρχη πατάμε στην κορυφή της Αίγινας. Ίχνη βάσης του βωμού και πάνω του χτισμένο το κατάλευκο μικρό εκκλησάκι της Ανάληψης και του Προφήτη Ηλία. Η θέα από εδώ σε όλο της το μεγαλείο:  Γύρω μας η Ύδρα, ο Πόρος, η Χελώνα των Μεθάνων, το Ορθολίθι, η χιονισμένη Ζήρια, τα Γεράνια, ο κάτασπρος Πατέρας, η Πάρνηθα, η Πεντέλη, ο Υμηττός, το Σούνιο, η Όχη της Εύβοιας και τελευταίο το νησί του Αγίου Γεωργίου, μοναχικό πέτρινο καράβι, να κλείνει τον τεράστιο κύκλο του Σαρωνικού.

Με τον ήλιο να πέφτει πάνω στα υψώματα της Τροιζηνίας, η θάλασσα βάφεται μ’ όλες τις αποχρώσεις του κόκκινου ως το βαθύ βυσσινί. Σε 7-8 λ. από την κορυφή ακολουθούμε αριστερά το φαρδύ μονοπάτι και σε 10 ακόμη λεπτά, όταν το σκοτάδι πέφτει, εμείς βρισκόμαστε στην ασφάλεια του χωματόδρομου και σε 15 λ. στον ασφαλτόδρομο για την πόλη.

Σημ.: Αν δεν έχετε δικό σας μεταφορικό μέσο, το ταξί, από την ώρα που θα το ειδοποιήσετε, θέλει 15 λ. για να φθάσει μέχρι τη διασταύρωση.

Ανιτσαίο – Αποσπόρηδες – Αγ. Αντώνιος – Βλάχηδες

Χρόνος χωρίς στάσεις με επιστροφή 2 ωρ. (90% σε δρόμο για 4Χ4, 10% σε μονοπάτι). (Κατάλληλη ώρα η απογευματινή).

            Χωριό ανίκητο, ανίτσητο από τα παλιά χρόνια, γι’ αυτό Ανιτσαίο τ’ όνομά του. Χτισμένο στα 230 μ. ύψ. στην ανατολική πλαγιά του Όρους και σε απόσταση 10 χλμ. από την πόλη, είναι το μεγαλύτερο και το πιο ζωντανό χωριό της ορεινής Αίγινας.

Απομεσήμερο Κυριακής αφήνουμε το αυτοκίνητο στον ασφαλτόδρομο και αρχίζουμε την περιπλάνησή μας στο χωριό που σίγουρα κινείται σε διαφορετικούς ρυθμούς από τα άλλα ορεινά χωριά του νησιού. Αγροτικά μεταφέρουν ξύλα, ζώα κι ανθρώπους. Παιδιά παίζουν κρυφτό και μπάλα κι οι φωνές τους ανακατεύονται με γαυγίσματα, βελάσματα, μελωδικές συχνότητες πουλιών και ατονικούς ήχους γαϊδάρων. «Μη πάτε από κει … γεννάει η κατσίκα …» μας αποτρέπει η κυρά Βασιλική και εμείς συνεχίζουμε ανηφορίζοντας στο μικρό λόφο με τον ερειπωμένο ανεμόμυλο και το εκκλησάκι του Άη Γιώργη φάτσα στον ήρεμο Σαρωνικό, με μακρινό φόντο την πρωτεύουσα. Πεύκα, σχίνα, ελιές κι αμυγδαλιές ολάνθιστες και ανάμεσα παλιά πέτρινα σπίτια, και άλλα της δεκαετίας του ’70 με ταράτσες και αναμονές που περιμένουν κυρτωμένες τον ερχομό του νέου μέλους της οικογένειας. Αλέτρια παρατημένα, αλογάκια του λούνα πάρκ, αυλές νοικοκυρεμένες με ντάλιες πολύφυλλες και κοτέτσια με χρωματιστά νοβοπάν και λαμαρίνες, με ελενίτ και τσιμεντόλιθους. Μορφές, σχήματα, χρώματα κι αρώματα από λεβάντα κι αρμπαρόριζα ανακατεμένα με μυρωδιές σταβλίσιες αλλά και με άλλες, γαργαλιστικές από παϊδάκια που έρχονται από την καμινάδα της ταβέρνας της Αγγελικής. Παλιά ήταν το σχολείο του χωριού, τώρα «Το στέκι του Κυνηγού», η ζεστή φωλιά των πεινασμένων, των ρομαντικών και αυτών που ζητάνε όμορφες γεύσεις με άρωμα χωριού. Αφήνουμε την αισθητική αναρχία του ανίκητου ακόμα και στις μέρες μας Ανιτσαίου και ακολουθούμε με αυτοκίνητο ή με τα πόδια το στενό τσιμεντόδρομο στα δεξιά και σε 300 μ. φθάνουμε στους Αποσπόρηδες. Μια παρέα αγριοπερίστερων που σηκώνονται με μιας στο πέρασμά μας, είναι η μόνη ζωντανή παρουσία στο μικρό αυτό χωριό. Μια παράκαμψη στο μονοπάτι που φεύγει δεξιά, μας φέρνει σε 10 λ. σε πλάτωμα με 3 πηγάδια, πολλά αγριοκούνελα, πέρδικες και όμορφη θέα προς το Ανιτσαίο. Συνεχίζουμε στο χωματόδρομο για 650 μ. και λίγο πριν φθάσουμε στους Βλάχηδες στρίβουμε αριστερά στο εικονοστάσι, κατηφορίζοντας τον κατάλληλο μόνο για 4Χ4 δρόμο για τον Αγ. Αντώνιο. Μετά από 15 λ. περπάτημα βρισκόμαστε στη Γρούντα μια ακόμη μαγική γωνιά της ορεινής Αίγινας, με υπέροχη θέα προς τους Κανάκηδες.

Η δαιδαλώδης πετρόχτιστη ερειπωμένη γειτονιά της Γρούντας με τις κατοικίες, τα παράσπιτα, τους στάβλους, τις στάνες και το μικρό αλώνι, δημιουργεί μια αίσθηση απόλυτης ισορροπίας με τους τεράστιους κοκκινοκίτρινους βράχους και τις μικρές ελιές που ξεπετάγονται ανάμεσά τους. Πορεία 15 ακόμα λ. και φθάνουμε στο εκκλησάκι του Αγ. Αντώνη με τα ερείπια του μυκηναϊκού τείχους, τη σουβάλα και το παλιό πολεμικό παρατηρητήριο στα 308 μ. πάνω  από τη θάλασσα.

Επιστρέφουμε στον κεντρικό χωματόδρομο και αμέσως μετά βρισκόμαστε στους Βλάχηδες. Κάκτοι, σχίνα, αραποσυκιές, ελιές και αμφιθεατρικές καταπράσινες σκάλες στολισμένες με πολύχρωμα αγριολούλουδα που ζητάνε την Άνοιξη. Καμμιά δεκαριά σπίτια, με θέα προς τον Πόρο και τον ασημένιο Σαρωνικό.

Το βραδάκι στο Ανιτσαίο η ευχάριστη κουβέντα με τον κύριο Γιάννη Μαργαρώνη, συνταξιούχο αγροφύλακα, συνεχίζεται από το φιλόξενο σπίτι του στη γειτονική ταβέρνα «Το πέτρινο ρολόϊ» με κουνέλι στιφάδο, γκερεμέζι και ντόπιο κρασί.

Οι Λαζάρηδες απάχουν 3 χλμ. από την Παχειά Ράχη. Μικροσυνοικισμός χτισμένος στην ομαλή πευκόφυτη ανατολική πλαγιά του όρους Νικολάκι και σε υψ. 320 μ. Πίσω από την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής ανακαλύφθηκαν τάφοι της Μυκηναικής περιόδου με σημαντηκά κτερίσματα που μεταφέρθηκαν στο αρχαιολογικό μουσείο του Πειραιά.

Ο αρχαίος ελαιώνας, στους δυτικούς πρόποδες του Όρους

Χρόνος χωρίς στάσεις με επιστροφή 1 ωρ. και 20 λ. (100% σε χωματόδρομο μόνο για 4Χ4)

           Με κατάλληλη ώρα την απογευματινή, αρχίζουμε το περπάτημα από το 5^ο χλμ. του δρόμου για την Πέρδικα, ακριβώς απέναντι από την 2^η πλαζ του Μαραθώνα.

Ανηφορίζουμε στο χωματόδρομο και σε 15 λ. βαδίζουμε ανάμεσα σε υπέροχους σχηματισμούς ηφαιστειακών βράχων με όλα τα γαιώδη χρώματα και σε ελιές, που πολλές από αυτές ξεπερνούν τα 2.000 χρόνια. Τα εντυπωσιακά σχήματα και οι μορφές των κορμών, με τους αιώνες να κυλούν στα ξύλινα νερά τους, οι τεράστιες ρίζες και τα δοξαστικά προς τον ουρανό κλαδιά τους, κάνουν τον αρχαίο ελαιώνα, έναν από τους ιδιαίτερους τόπους της ορεινής αιγινίτικης γης.

Απαραίτητο συμπλήρωμα στον μικρό αυτό περίπατο, τα τρία γραφικά ξωκκλήσια: Η Αγ. Κυριακή με τα λείψανα του αρχαίου ελαιοτριβείου και τη θαυμάσια θέα προς το Αγκίστρι, ο Άη Γιώργης και το παλαιότερο απ’ όλα, η Αγ. Τριάδα με την τεράστια εγκιβωτισμένη πέτρινη δεξαμενή και τα ίχνη λιθόστρωτου, φανερώνουν ότι ο τόπος αυτός πιθανώς και να είχε κατοικηθεί στα πολύ παλαιότερα χρόνια.

Σφεντούρι – Δρακόσπιτο – Άγ. Ανάργυροι – Σφεντούρι

Χρόνος χωρίς στάσεις 1 ώρα (100% σε μονοπάτι με σήμανση)

Το Σφεντούρι είναι χτισμένο σε ομαλή νότια πλαγιά του Όρους και σε υψ. 240 μ. Το όνομα, λένε, είναι από το «σφεντουρίζω», δηλαδή πετάω μακριά. Είναι άλλωστε το πιο απομακρυσμένο προς τον νότο χωριό της Αίγινας. Γεωργοί και κυρίως τσοπάνηδες οι πρώτοι του κάτοικοι. Σήμερα κατοικείται κυρίως από παραθεριστές με μόνιμους γύρω στους 20 Έλληνες και ξένους. Η Ζαν, μεταφράστρια και ο Ζαν-Ζακ, σκηνοθέτης, ηθοποιός και… κατασκευαστής του θαυμάσιου σπιτιού του, μας υποδέχονται. Ζεστό τσάι και κουβέντα με λόγια αγάπης για το νησί που επέλεξαν εδώ και χρόνια για μόνιμη κατοικία τους. Στην ερώτησή μας για τα δρακόσπιτα ή πλακωτά, όπως εδώ λέγονται, ο Ζαν-Ζακ πετάγεται πάνω και χωρίς να το καταλάβουμε, διασχίζοντας κάθετα τις πεζούλες πάνω από το χωριό, βρισκόμαστε στο ύψωμα να περιεργαζόμαστε το δίδυμο μεγαλιθικό κτίσμα. Είναι χτισμένο με τον εκφορικό τρόπο, δηλαδή με τεράστιες πέτρες να εισχωρούν εσωτερικά η μία στην άλλη σε σχήμα που θυμίζει αναποδογυρισμένη σκάφη. Οι στέγες καλύπτονται από μεγάλες επίπεδες πλάκες. Με σκέψεις ανάλογες με αυτές που κάναμε όταν επισκεφθήκαμε τα σχεδόν όμοια με αυτά δρακόσπιτα της Όχης στην νότια Εύβοια ακολουθούμε τα κόκκινα σημάδια Α-ΝΑ. Περνάμε μέσα από πανάρχαιο αλώνι και δίπλα από μία μικρή στεγνή σουβάλα και κατηφορίζουμε προς τον ερειπωμένο οικισμό της Αμυγδαλιάς και το εκκλησάκι του Άγ. Ιωάννη με το μικρό νεκροταφείο και την Μακρυά Σουβάλα, την μεγαλύτερη του νησιού (μήκος 23 μ.). Η ανάβαση στο γειτονικό εκκλησάκι των Αγ. Αναργύρων προσφέρει καταπληκτική θέα από την Ύδρα μέχρι την Ζήρεια. Συνεχίζουμε στον χωματόδρομο για το Σφεντούρι. Λίγα μόλις βήματα μας χωρίζουν από το τέλος του ταξιδιού. Λίγες ακόμα και οι λέξεις που απομένουν για το κλείσιμο του κειμένου που είναι αφιερωμένο στην ορεινή, την «πετρόκτιστη Αίγινα». Τα σπίτια του χωριού μοιάζουν σαν μια μικρή παρέα θεατών καθισμένα στις κερκίδες ενός τεράστιου φυσικού θεάτρου που σχηματίζουν οι υπέροχες πεζούλες από τα ψηλώματα του δρακόσπιτου ως κάτω στης θάλασσας το Κλήμα. Θεατές του λαμπερού πρωταγωνιστή που σιγοσβήνει πίσω από το ηφαίστειο των Μεθάνων, στέλνοντας το τελευταίο φιλί της ημέρας στις πέτρες της ξερολιθιάς που τις κάνει να κοκκινίζουν… και την γη να τρέμει γιατί τώρα ακριβώς γίνεται σεισμός.

Τρίτη 29 Ιανουαρίου, λίγο μετά τις 5 το απόγευμα.

Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε:

-Στον καθηγητή Γιώργο Μπήτρο και στους μαθητές του 2^ου Γυμνασίου της Κυψέλης Αίγινας για την τόσο σημαντική συμβολή τους στην έρευνα και στην βιβλιογραφία του νησιού τους.

-Στον εκδότη του πολύ καλού περιοδικού Αιγιναία Γιώργο Μπόγρη και στον δημοτικό σύμβουλο Γιώργο Τσαντήρη.

– Στους Gerald Tompson, Βάσω Κανελλοπούλου, Αφροδίτη Μουρατίδη, Χριστίννα Χωραφά, Maud Vidal – Naquet, Laurent Fabre, Christian Berasha και την μικρή και πάντα γελαστή Lily Rose για την βοήθειά τους στη σήμανση των μονοπατιών του νησιού.

– Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε στην πάντα πρόθυμη και εξυπηρετική Σουζάννα Κράους για την ουσιαστική βοήθεια που μας προσέφερε.

Χρήσιμα τηλέφωνα:

Νοσοκομείο 22970-24489, 29128

Αστυνομία   22970-23333

Δήμος          22970-22220

Λιμεναρχείο  22970-22328

ΚΤΕΛ          22970-22412, 22787

ΤΑΞΙ       22970-22635

Μονή Χρυσολεόντισσας 22970-62100

Εστίαση : Το Πέτρινο Ρολόι – Ανιτσαίο 22970-31232, 24094

• Το Στέκι του Κυνηγού – Ανιτσαίο 22970-31210, 6938501852

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΙΓΙΝΑ : Γαβριήλ Βέλτερ

ΑΙΓΙΝΑ :Γεωργίας Κουλικούρδη

Η ΛΑΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ : Δημ. Βασιλειάδη

Η Αιγινέα –Τεύχη 1-13 : Περιοδική Πολιτιστική Έκδοση

ΑΙΓΙΝΑ : Αφιέρωμα 7 ημέρες – ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Εκδόσεις Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαιδευσης 2^ου Γυμνασίου Αίγινας-

Κυψέλη

ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΑΙΓΙΝΑΣ: Τζέραλντ Τόμπσον