Η Χερσόνησος της Χαλκιδικής, στην Βόρεια Ελλάδα,  διάσημη κυρίως για τις πολλές και εκπληκτικές της αμμουδιές.

Ο ορεινός όγκος είναι ελάχιστα γνωστός, κρύβει όμως απρόσμενες ιδιαιτερότητες. Ανακαλύψαμε και σας παρουσιάζουμε τους δυο εντυπωσιακούς καταρράκτες της Βαρβάρας, μέσα σ’ ένα φυσικό περιβάλλον πολύ ξεχωριστό. Παράλληλα σας προτείνουμε και μια διαδρομή 4Χ4, από τις πιο άγνωστες αλλά και πιο συναρπαστικές.

Ξεκινάμε από την πόλη της Θεσσαλονίκης, ακολουθούμε την Παλαιά Εθνική Οδό προς Καβάλα και στο ύψος της Μαδύτου, στρίβουμε δεξιά. 16 χλμ. μετά (82 συνολικά από Θεσσαλονίκη) συναντάμε τον οικισμό της Βαρβάρας, σε υψόμετρο 550 μέτρων. Ξεναγό στην περιήγησή μας έχουμε τον Κλεάνθη Μπουλιώνη, ιδεολόγο φυσιολάτρη και ορειβάτη, με εμπειρία 5 δεκαετιών στο ελληνικό φυσικό περιβάλλον.

Διασχίζουμε την Βαρβάρα και κατηφορίζουμε προς Ολυμπιάδα, μέσα σε πυκνό δάσος οξυάς. Λίγο πιο κάτω συναντάμε μια πινακίδα με την ένδειξη “Κρυονέρι“.

– Είναι μια πηγή με θαυμάσιο νερό, εξηγεί ο Κλεάνθης.

Ξεκινάμε να την γνωρίσουμε. Με αρκετές λάσπες ο δρόμος είναι κατάλληλος μόνον για 4Χ4, ή για σύντομη, ξεκούραστη πεζοπορία. Διασχίζουμε υπέροχο δάσος, αρχικά με βαλανιδιές και στη συνέχεια με πανύψηλες οξυές. Μόλις 1,5 χλμ μετά συναντάμε το Κρυονέρι, μια πηγή χτισμένη από το Δασαρχείο Αρναίας το 1989. Με πολύ ωραίο και παγωμένο νερό, η πηγή δικαιώνει το όνομά της.

Επιστρέφουμε στην άσφαλτο και 1,2 χλμ μετά, βρίσκουμε πλάι στο δρόμο το “Κρασονέρι”, την πιο εμβληματική πηγή της Χαλκιδικής. Είναι μια μεγαλόπρεπη κρήνη χτισμένη από το Δασαρχείο Αρναίας το 1986. Από τα πέντε (!) λαξευτά μαρμάρινα στόμια ρέει απίθανη ποσότητα νερού. Αναρωτιόμαστε σε ποια γιγάντια, υπόγεια δεξαμενή του Στρατωνικού Όρους  συγκεντρώνεται αυτή η απίστευτη ποσότητα νερού, σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Πάνω από κάθε στόμιο διακρίνονται λαξευμένες ισάριθμες σιλουέττες λιονταριών. Γι΄αυτό το “Κρασονέρι” ονομάζεται και “Λιοντάρια“.

Στον γύρω δασικό χώρο υπάρχουν τραπεζοκαθίσματα, ξύλινο κιόσκι κι ένα λιθόστρωτο κυκλικό μονοπατάκι, μέσα σε πανέμορφο δάσος δρυός.

2,2  χλμ μετά το Κρασονέρι συναντάμε, στ΄αριστερά του δρόμου, μια χωμάτινη διακλάδωση με πινακίδα που αναγράφει: “Καταρράκτες 3,5 χλμ”. Ο δασικός δρόμος εξελίσσεται πολύ φιλικός και για συμβατικά αυτοκίνητα. Στα 2,3 χλμ συναντάμε νέα πινακίδα προς Καταρράκτες. Στα 3,2 χλμ από την άσφαλτο ο δρόμος τερματίζει μπροστά σε κιόσκι με τραπεζοκαθίσματα και σκαμνάκια λαξευμένα σε κορμούς. Ακριβώς από κάτω, στο ρέμα με την πετρώδη κοίτη, κυλάει νερό με ολοζώντανη ροή.

Μια πινακίδα μάς δείχνει την κατεύθυνση για τον “Καταρράκτη 1“. Περνάμε ξύλινο γεφυράκι και βγαίνουμε στην αντικρινή όχθη της ρεματιάς. Η βλάστηση οργιάζει με πλατάνια, ιτιές και βαλανιδιές, φράξους, κρανιές, αγριοκαστανιές και φουντουκιές. Η έκπληξη, ωστόσο, προέρχεται από τις οξυές, ένα δέντρο μεγάλων υψομέτρων, που στα δασικά οικοσυστήματα της Β. Ελλάδας σπάνια απαντάται κάτω από τα 500 μέτρα. Εδώ έχει κάνει την δυναμική εμφάνισή της μόλις 140 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας!

Το μονοπάτι συνεχίζει καθαρό και ευκολοδιάβατο, με ελαφρά κλίση, ξύλινα σκαλοπάτια και καγκελάκια. Είναι ασφαλέστατο για όλη την οικογένεια. Σε 5 μόλις λεπτά καταλήγει μπροστά στον 1ο Καταρράκτη, σε υψόμετρο 155 μέτρων. Είναι ένας πανέμορφος καταρράκτης που ξεχύνεται από ένα στόμιο, λαξευμένο στην κορυφή ενός μονοκόμματου βράχου, από την πολύχρονη διάβρωση του νερού. Ο καταρράκτης αγκαλιάζει τον κατακόρυφο βράχο με τρεις παράλληλες – όχι εξίσου έντονες – ροές, τούτη την εποχή.

– Τον χειμώνα και την άνοιξη η συνολική επιφάνεια του βράχου είναι καλυμμένη από νερό, παρατηρεί ο Κλεάνθης.

Υπολογίζουμε το ύψος πτώσης του καταρράκτη στα 13-14 μέτρα. Στα πόδια του σχηματίζεται μια λιμνούλα, με διαστάσεις 5Χ10 περίπου μέτρων. Εντυπωσιακό είναι και το φυσικό περιβάλλον του καταρράκτη. Είναι στην ουσία ένα κυκλικό ξέφωτο του δάσους, με διάμετρο 30-35 περίπου μέτρων. Το περιβάλλουν κατακόρυφες δασωμένες πλαγιές, με ύψος που ξεπερνάει τα 40 μέτρα.

Καθόμαστε σε μια πέτρα και θαυμάζουμε απέναντί μας το υδάτινο δημιούργημα του Στρατωνικού. Για την επιστροφή μας παίρνουμε το παλιό μονοπάτι, μέσα από την κοίτη, που χρησιμοποιείτο πριν από την χάραξη του καινούργιου μονοπατιού. Είναι πιο σύντομο αλλά, όπως ελίσσεται ανάμεσα και πάνω από τους βράχους του ρέματος, απαιτεί κάποια εξοικείωση και προσοχή.

Επιστρέφοντας στο κιόσκι ακολουθούμε, προς τα Β-ΒΑ, την κατεύθυνση της πινακίδας για τον 2ο Καταρράκτη. Ο δασικός δρόμος, μετά από 150 περίπου μέτρα, καταλήγει σ΄ένα ξύλινο γεφυράκι, μετά το οποίο αρχίζει ένα καλοφτιαγμένο και με ξύλινα καγκελάκια μονοπάτι.

­-Προτείνω να προσεγγίσουμε με το παλιό μονοπάτι τον καταρράκτη, λέει ο φίλος μας ο Κλεάνθης. Έτσι θα έχουμε πλήρη εικόνα της κυκλικής διαδρομής.

Ακριβώς δίπλα και δεξιά από το γεφυράκι ξεκινάει το παλιό μονοπάτι. Απαιτεί κάποια προσοχή αλλά είναι γενικά βατό. Σε μερικά λεπτά μάς βγάζει μπροστά στο στενό στόμιο από το οποίο ξεκινάει την ελεύθερη πτώση του ο καταρράκτης στο κενό. Σπάνια έχουμε βρεθεί τόσο άμεσα, τόσο κοντά στην αρχή της πτώσης ενός καταρράκτη.

Σε κάποιο σημείο το μονοπάτι συναντάει κατακόρυφο βράχο ύψους 5 περίπου μέτρων. Εκεί υπάρχει, σταθερά προσαρμοσμένη, μια απόλυτα ασφαλής ξύλινη σκάλα, που πολύ εύκολα μάς κατεβάζει στο μονοπάτι. Ο δεύτερος καταρράκτης είναι ήδη πολύ κοντά.

Το ύψος του είναι 13 περίπου μέτρα, όπως του πρώτου και είναι εξίσου εντυπωσιακός αλλά με διαφορετικά χαρακτηριστικά: η πτώση του είναι κάθετη και ελεύθερη, χωρίς επαφή με τα τοιχώματα του βράχου. Είναι επίσης πιο στενή αλλά πιο ορμητική και βουερή. Το υψόμετρο στον δεύτερο καταρράκτη είναι 125 μέτρα, κατά 30 μέτρα χαμηλότερο του πρώτου. Χαμηλότερες και πιο ήπιες είναι και οι κάθετες πλαγιές που περιβάλλουν το ξέφωτο, όπου είναι κρυμμένος ο καταρράκτης. Ακολουθώντας την κυκλική διαδρομή με το ήπιο πια μονοπάτι φτάνουμε, σε λιγότερο από ένα τέταρτο, στο κιόσκι. Πριν εγκαταλείψουμε την τοποθεσία Κηπουρίτσα, με τους δυο πανέμορφους καταρράκτες, συναντάμε άλλο ένα μνημείο της φύσης, διαφορετικό τούτη τη φορά. Είναι ο “Αιωνόβιος Ίταμος”, την παρουσία του οποίου επισημαίνει μια πινακίδα, 50 περίπου μέτρα πριν από το κιόσκι. Είναι ένα δέντρο σπάνιο, με χοντρό, πανύψηλο και ευθυτενή κορμό, που πλησιάζει σε ύψος τα 15 μέτρα και ξεχωρίζει πολύ χαρακτηριστικά ανάμεσα στο δάσος γάβρων, βαλανιδιάς και οξυάς.

ΣΤΙΣ ΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΩΝΙΚΟΥ ΜΕ 4Χ4

Παίρνουμε τις ανηφοριές για την Βαρβάρα, η περιήγησή μας, ωστόσο, δεν έχει τελειώσει ακόμη. Με σημείο αναφοράς την πηγή των Λιονταριών, στο Κρασονέρι, βρίσκουμε 3,5 χλμ πιο πάνω την διακλάδωση δασικού δρόμου στ΄αριστερά. Εκεί υπάρχει ξύλινη πινακίδα του Δασαρχείου Αρναίας με την ένδειξη: “Εβραίος – Άσπρα Χώματα 23 χλμ”.

Μηδενίζουμε το οδόμετρο και ξεκινάμε από υψόμετρο 680 μέτρων. Από τα πρώτα κιόλας λεπτά μάς περιβάλλει αμιγές δάσος με πανύψηλες οξυές που, αν και είναι ηλιόλουστο μεσημέρι ακόμη, μας κρύβουν τελείως, σχεδόν, το φως. Τα μάτια μας χρειάζονται κάποιο χρόνο για να προσαρμοστούν σ΄αυτό το απρόσμενο μισοσκόταδο.

Στα 1,6 χλμ παίρνουμε κατεύθυνση αριστερά προς “Στρεμπενίκο”. Το χωμάτικο οδόστρωμα δεν είναι κακό, παρουσιάζει όμως πού και πού αυλακιές από βαρειά οχήματα που μεταφέρουν τα υλοτομημένα ξύλα οξυάς. Αυτές οι αυλακιές θα λασπώσουν και θα βαθύνουν στην περίοδο των βροχών. Κάποιες άλλες μικροπαγίδες του δρόμου είναι τα σποραδικά – αλλά χαμηλά ευτυχώς – πέτρινα σαμαράκια, που καλό είναι να τα αποφεύγει κανείς.

Στα 4,7 χλμ, συναντάμε δεξιά, μερικά μέτρα χαμηλότερα του δρόμου, πηγή κρύου, πολύ καλού νερού. Το υψόμετρο είναι 780 μέτρα. Λίγο πιο κάτω, στα 2,3 χλμ σχηματίζεται μια διακλάδωση. Εδώ χρειάζεται προσοχή, δεν κατηφορίζουμε δεξιά. Υπάρχει, βέβαια, πινακίδα με ένδειξη προς Στρεμπενίκο (αριστερά), είναι όμως αθέατη πίσω από πυκνές φτέρες. Σε δυο λεπτά ο Κλεάνθης απομακρύνει τις φτέρες και ξανακάνει την πινακίδα ορατή.

Καθώς φτάνουμε στα 7 χλμ, εμφανίζονται ανάμεσα στις οξυές έλατα δυο ειδών και σποραδικές καστανιές. Για πρώτη φορά αποκαλύπτονται χαμηλά τα παράλια κι οι ορεινοί όγκοι της χερσονήσου της Σιθωνίας. Στα 9,1χλμ, φτάνουμε στην θέση “Γιάννοβο” ή “Αιωνόβιες Καστανιές”. Είναι πολύ εύστοχη αυτή η ονομασία αφού, στο πλάι του δρόμου, ορθώνεται μια γιγάντια καστανιά με περίμετρο κορμού 6,7 μέτρων!

Στα 9,7 χλμ. συναντάμε την Δασική θέση “Κερασούδα”, σε υψομ. 735 μ.  Είναι ένα σημείο πολύ ειδυλλιακό, με πολλά τραπεζοκαθίσματα κάτω απ’ τις οξυές. Ένα μεγάλο υπόστεγο του Δασαρχείου μπορεί να προσφέρει προστασία από κακό καιρό ή ακόμη και χώρο διανυκτέρευσης σε περίπτωση ανάγκης. Δυστυχώς το τσιμεντένιο δάπεδο είναι κατάσπαρτο από κοπριές αγελάδων.

Μια άλλη, πολύ σημαντική υπηρεσία που παρέχει ο τόπος στον ταξιδιώτη, είναι η περίφημη πηγή νερού της Κερασούδας. Την βρίσκουμε μετά από ευχάριστη κατηφορική διαδρομή 4 σχεδόν λεπτών σε δασικό δρομάκι και μονοπάτι. Η πηγούλα βρίσκεται σε υψόμετρο 710 μέτρων, μερικά μέτρα μπροστά από τον κορμό αιωνόβιας οξυάς.

Καθώς κατηφορίζουμε μετά την Κερασούδα το οδόστρωμα αποκτάει μικρές, ενοχλητικές πέτρες. Η διαδρομή αρχίζει σταδιακά να χάνει μεγάλο μέρος της γοητείας του υψομέτρου και του υπέροχου δάσους οξυάς. Εδώ κυριαρχεί πια η χαμηλή βλάστηση και τα δάση δρυός.

Στα 11,3  χλμ συνεχίζουμε ευθεία και στα 15,7 κατευθυνόμαστε δεξιά. Τέλος, στα 16,9 χλμ το ταρακούνημα τελειώνει, συναντάμε το ασφάλτινο δίκτυο, σε υψόμετρο 275 μέτρων, που αριστερά οδηγεί στην Ολυμπιάδα, ενώ δεξιά κατευθύνεται στο Στρατώνι. Η εμπειρία της διάσχισης των δασών του Στρατωνικού παίρνει μια σημαντική θέση ανάμεσα στις ευχάριστες αναμνήσεις μας.

Σημείωση: Πολλά συγχαρητήρια στον Αγροτικό Δασικό Συνεταιρισμό Βαρβάρας, αλλά και στο Δασαρχείο Αρναίας, υπό την επίβλεψη του οποίου έγινε η πολύ αξιόλογη ανάπλαση του χώρου των Καταρρακτών, η επισήμανση και αποψίλωση του χώρου του Αιωνόβιου Ίταμου, αλλά και η οδική πρόσβαση των 3,2 χλμ από την άσφαλτο ως το κιόσκι