«Ήταν στις 18 Αυγούστου 1806, στις εννιά το πρωί, που έκαμα αυτόν τον περίπατο μόνος στις όχθες του Ευρώτα …. Όλη αυτή η περιοχή που έκλεινε τη Σπάρτη είναι τώρα ακαλλιέργητη. Ο ήλιος την σιγοκαίει σιωπηλά κατατρώγοντας αδιάκοπα τα μάρμαρα των τάφων…. Καμιά δωδεκαριά ημιάγρια άλογα έβοσκαν σε μια χλόη μαραμένη κι ένας βοσκός καλλιεργούσε καρπούζια σε μια γωνιά του Θεάτρου…. Να’ μια λοιπόν ανεβασμένος σε μια έπαλξη του φρουρίου του Μυστρά, θεωρώντας με θαυμασμό όλη τη Λακωνία. «Μα πότε θα μας μιλήσεις για τη Σπάρτη;» θα μου πει ίσως ο αναγνώστης. «Που είναι τα ερείπια αυτής της πόλης; Δε σώθηκε ούτε ίχνος από την αρχαία πόλη»; Παντού ερείπια, κι’ ούτ’ ένας άνθρωπος μεταξύ των! Έμεινα ακίνητος, κατάπληκτος, να βυθίζομαι στην ενατένιση της σκηνής αυτής. Ένα συναίσθημα ανάμικτου θαυμασμού και πόνου σταματούσε τα βήματα και τη σκέψη μου. Τριγύρω μου βαθειά σιωπή: θέλησα τουλάχιστον να προσδώσω φωνή στην ηχώ, σε τόπους που η ανθρώπινη φωνή πλέον δεν εισακούεται. Φώναξα με όλη τη δύναμη της ψυχής μου: Λεωνίδα! Λεωνίδαα! Κανένα από τα ερείπια δεν επανέλαβε τούτο το σπουδαίο όνομα. Ακόμη και η Σπάρτη, φάνηκε να το έχει λησμονήσει». Ο Σατωβριάνδος,  ο Γάλλος φιλέλληνας διπλωμάτης και περιηγητής, πρόδρομος του μεγάλου Κινήματος του Ρομαντισμού και συγγραφέας που άσκησε τεράστια επιρροή στην ευρωπαική νεολαία της εποχής, περιγράφει το συγκινητικό του προσκύνημα στη Σπάρτη στο βιβλίο του «Οδοιπορικό από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ» πίσω στα1811.

Η Σπάρτη έχοντας πυροδοτήσει τη φαντασία πνευματικών ανθρώπων, συγγραφέων, διπλωματών και ταξιδιωτών έγινε πόλος έλξης ήδη από την Αναγέννηση. Με το πέρασμα των αιώνων, όλο και περισσότεροι αψηφούσαν τις αντιξοότητες μιας τουρκοκρατούμενης Ελλάδας και ρίχνονταν στην αναζήτηση της πόλης του Λυκούργου και του Λεωνίδα. Επιλέξαμε, διόλου τυχαία, να κρατήσουμε ζωντανή την ματιά και το παράδειγμα αυτών των περιηγητών γιατί κατά μια παράξενη, πραγματικά, συγχρονικότητα ο επισκέπτης του σήμερα μοιάζει να ακολουθεί τα βήματά τους θέτοντας λίγο πολύ τα ίδια ερωτήματα. «Ποια είναι η Σπάρτη; Που είν’ η Σπάρτη; Τι είναι η Σπάρτη;» Και πάλι καλείται, ακόμα και σήμερα, αιώνες μετά, να ψυχανεμιστεί και να ανασυνθέσει ο ίδιος την εικόνα και το μεγαλείο αυτού του τόπου. Για τον σημερινό «Τουρίστα», εκείνον που τον κυνηγάει ο Χρόνος και εγκλωβίζεται στα στερεότυπα  η Σπάρτη δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά μια express εμπειρία. Για τον Περιηγητή που έχει μάθει να παρατηρεί, να αφουγκράζεται και να γεύεται, τιθασεύοντας το Χρόνο και αναζητώντας το μοναδικό, η Σπάρτη σίγουρα συγκαταλέγεται σε αυτά που λέμε  «ταξίδια ζωής». Το Ελληνικό Πανόραμα σας καλεί [και σας προκαλεί] να το κάνετε για πολλούς λόγους.

Η Σπάρτη, η Ιστορία και η χαρά του «ερασιτέχνη» αρχαιολόγου.

Μπορεί ο Θουκυδίδης, ήδη από τους κλασσικούς Χρόνους, να είχε τονίσει την ένδεια της Αρχαίας Σπάρτης σε μνημεία και δημόσια έργα σημειώνοντας ότι ο επισκέπτης του μέλλοντος θα αδυνατεί να πιστέψει ότι βρίσκεται στην ένδοξη Σπάρτη, ο Παυσανίας, από την άλλη, είχε καταγράψει μια ιδιαίτερα ευημερούσα «ρωμαική» Σπάρτη.  Όντας ένα δίκτυο από κώμες και οικισμούς, διαμόρφωση που εξυπηρετούσε απόλυτα τις δομές της αρχαιοσπαρτιατικής κοινωνίας, η Σπάρτη ποτέ στην ουσία δεν υπήρξε ένα μεγάλο, ενιαίο αστικό κέντρο. Τελικά, όμως, τι «έμεινε πίσω» και τι γίνεται με το σύγχρονο επισκέπτη που περιμένει να περπατήσει στην «πόλη των 300;» Ας μην ξεχνάμε ότι η ιστορική αυτή πόλη βίωσε ιστορικούς βανδαλισμούς και γνώρισε τον «δικό της Έλγιν». Ο λόγος για τον αββά Michel Fourmont απεσταλμένο του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου IE’ ο οποίος δεν αρκέστηκε στην αρπαγή επιγραφών αλλά μετά μανίας κατέστρεψε ότι δεν μπορούσε να πάρει μαζί του.  Στο ημερολόγιο του σημειώνει πως για βδομάδες πολλές ασχολείται με την ολοκληρωτική καταστροφή της Σπάρτης έχοντας βάλει τριάντα και βάλε εργάτες να ξεθεμελιώνουν, να  γκρεμίζουν τα τείχη και τους ναούς της συθέμελα…

Κάπως έτσι, ο σημερινός επισκέπτης, σαν τους περιηγητές του χτες, καλείται να συνθέσει το πάζλ σε μια Σπάρτη που το αρχαίο γειτνιάζει, λιγότερο ή περισσότερο αγαστά, με το σύγχρονο. Στα βόρεια της σύγχρονης πόλης και με το άγαλμα του Λεωνίδα να οριοθετεί άτυπα το πέρασμα στο ιστορικό κομμάτι της, πρώτη στάση στο λόφο τον γνωστό ως «Ακρόπολη της Σπάρτης». Στο χώρο που είναι προσβάσιμος και ανοιχτός στο κοινό βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες από την 5^η Εφορεία Κλασικών & Προιστορικών Αρχαιοτήτων στο πλαίσιο του έργου «Προστασία, διαμόρφωση, ανάδειξη και ενοποίηση Αρχαιολογικών χώρων Σπάρτης». Είναι όμως η συγκλονιστική θέα του Ταύγετου, του «απόλυτου μνημείου της Σπάρτης»  που διαλαλεί βουβά ότι «αυτός και μόνον ενέπνευσε ολάκερο τον αρχαίο Πολιτισμό της». Το θέατρο, προίκα της πόλης από τους ρωμαικούς της χρόνους, έτυχε πρόσφατα μελέτης και αποτύπωσης και αναμένει καλύτερες ημέρες έτσι ώστε η εξασφάλιση κονδυλίων να κάνει εφικτή τη σταδιακή αποκατάστασή του. Κόβει την ανάσα η πληροφορία ότι το θέατρο αυτό ήταν εφάμιλλο της Επιδαύρου…. Στο χώρο της Ακρόπολης μην αναζητείστε σήμανση, χάρτες και πληροφορίες. Ο «ερασιτέχνης» αρχαιολόγος θα ενθουσιαστεί από τη στιγμή που θα αρχίσει να διασταυρώνει τα στοιχεία που συνέλεξε με τα σκόρπια ευρήματα. Ο απροετοίμαστος απλά θα νιώσει μετέωρος…

Η νέα, «καλλικρατική», Σπάρτη είναι ένας μεγάλος σε έκταση Δήμος μέσα στον οποίο παντού υπάρχουν διάσπαρτα ίχνη της αρχαίας υπερδύναμης. Η διάνοιξη του νέου δρόμου «Λεύκτρο – Σπάρτη» που αναμένεται να βοηθήσει στη προσέγγιση της «φερόμενης ως μακρινής» Σπάρτης με το Κέντρο έφερε στο φως συγκλονιστικά ευρήματα που εμπλουτίζουν σε ασύλληπτο βαθμό τις γνώσεις μας για την ιστορική πόλη. Οι σωστικές ανασκαφές και ο τιτάνιος αγώνας των αρχαιολόγων απέδωσε καρπούς, σε ελάχιστα σημεία ωστόσο θα αξιοποιηθούν επιτόπου τα ευρήματα με μια μόνιμη έκθεσή τους. Με τη βόρεια Λακεδαίμονα να ανασκάπτεται λόγω του δρόμου, θα τολμούσαμε να πούμε πως ο σημερινός Δήμος Σπάρτης είναι κυριολεκτικά ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο, μόνον που ο επισκέπτης καλείται να δουλέψει πολύ από μόνος του για να συνθέσει την «μεγάλη εικόνα». «Βοηθοί» του ο Πλούταρχος, ο «σημαντικότερος αρχιτέκτονας του σπαρτιατικού Μύθου», ο Παυσανίας….  και το Διαδίκτυο!  Ψηλαφώντας την Αρχαία Σπάρτη λοιπόν….

Πίσω στα 1894, μια συντροφιά νεαρών Γάλλων σπουδαστών με αρχαιολογικά και ιστορικά ενδιαφέροντα φτάνει στη Σπάρτη και ο «Ανώνυμος Συγγραφέας»  περιγράφει το τοπίο που περιβάλλει τη πόλη, τον Ταΰγετο με τους γαλάζιους ατμούς του, τον Πάρνωνα, τον Ευρώτα και το …χωριό της Σπάρτης… «Κατεβαίνουμε απ’ το ξενοδοχείο, λιγάκι στην τύχη, ανάμεσα στα χωράφια για να βρούμε τα αρχαία ερείπια της πόλης… Να ‘σου και δυο στρατιώτες που πολύ επίκαιρα κατευθύνονται προς εμάς.  Ο «υπολοχαγός» επιστρατεύει όλα του τα ελληνικά “Sparta Polis de Lycurgue»; «Εδώ κύριοι». «Τι; Αυτό εδώ όλο κι όλο»; «Ναι, ναι. Η αρχαία πόλις εδώ». Και σαν σημεία αναγνώρισης μας δείχνουν 4-5 περιφρονημένους σωρούς οικοδομικών ερειπίων! …….»

Ένας βασιλιάς «στοιχειώνει» τη Σπάρτη. Λεωνίδας.

Μπορεί το πορτραίτο του Βασιλιά Λεωνίδα να έχει φτιαχτεί από τα βιβλία της Ιστορίας και αδρές πινελιές να του πρόσθεσαν ντοκιμαντέρ όπως εκείνα του History Channel και οι κινηματογραφικοί «300», το μόνο σίγουρο είναι πως ο Σπαρτιάτης ήρωας παραμένει ένα ισχυρό σύμβολο σε ένα κόσμο που οι ήρωες αποδομούνται ή ξεθωριάζουν. Ένας υπερφυσικών διαστάσεων Λεωνίδας ήταν φυσικό & επόμενο να μετατραπεί  στο σύμβολο της πόλης. Τοποθετημένος πίσω στα 1969 και δωρεά του λάκωνα στην καταγωγή Πάνου Κουμάνταρου, ο Χρόνος «δικαίωσε» τον ανδριάντα και ο διεθνής Υπερμαραθώνιος «Σπάρταθλον» το ανέδειξε σε παγκόσμιο σύμβολο αφού ο αγώνας ολοκληρώνεται με το προσκύνημα των υπεραθλητών στα πόδια του αρχαίου υπερήρωα. Στο τέρμα της λεωφόρου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου [και όχι της οδού Λεωνίδου η οποία αναπλάθεται εκ βάθρων αυτή την περίοδο] ο «μέγας Λεωνίδας», στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης ο έτερος, διάσημος «Λεωνίδας». Έτσι βάφτισαν οι εργάτες της ανασκαφής τον μαρμάρινο κορμό πολεμιστή με το που τον είδαν να λάμπει καθαρός από στρώσεις χώματος και ως «Λεωνίδας» παραμένει μέχρι σήμερα το κορυφαίο έκθεμα του μικρού Αρχαιολογικού Μουσείου. Στα μάτια του επισκέπτη που ψάχνει εναγωνίως να αγκιστρωθεί από κάτι που θα του θυμήσει το αρχαίο μεγαλείο, ο κορμός του «Λεωνίδα» είναι το μοναδικό έκθεμα με αυτή τη «δύναμη». Βγαίνοντας πάλι στο κέντρο της πόλης, ο  «επιπόλαιος» και βιαστικός επισκέπτης δε θα προλάβει να δει όλες αυτές τις μικρές «λεπτομέρειες» που αποτελούν διαρκή υπόμνηση των 300 στην απλή καθημερινότητα. Λεωνίδας και «300» σιγοκαίνε στην καρδιά των σύγχρονων Σπαρτιατών παρόλο που η πόλη τους δεν είναι παρά ένα κατασκεύασμα…. «προιόν ματαιοδοξίας του βασιλιά Όθωνα…»

Η πόλη του Όθωνα και η «Καλλικρατική» Σπάρτη.

«…Ο Κάμπος της Σπάρτης γόνιμος και ολοκληρωτικά σκεπασμένος με ωραία δένδρα, απλώνεται ανάμεσα σε μια σειρά από χαριτωμένους λόφους και την πελώρια οροσειρά του Ταϋγέτου, την κατάμεστη από έλατα και σκεπασμένη με χιόνια. Μετά τον κάμπο της Ρώμης, είναι ο πιο μεγαλοπρεπής ορίζοντας που έχω δει και θα μείνει πάντα πάνω από κάθε σύγκριση….  Η αρχαία Σπάρτη έχει χαθεί εντελώς…..….. Η νέα Σπάρτη είναι ένα δημιούργημα του βασιλιά  Όθωνα που συνέλαβε το ματαιόδοξο σχέδιο να αναστήσει όλα τα μεγάλα ονόματα της Ελλάδας. Είναι μια πόλη διοικητική, εμπορική, γεμάτη μαγαζιά, στρατώνες και γραφεία». Αυτά γράφει γύρω στα 1853 και ο Γάλλος συγγραφέας, ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος  Εντμόντ Φρανσουά Βαλεντίν Αμπού στο βιβλίο του «Η Ελλάδα του Όθωνος».

Η Σπάρτη είχε σβήσει εδώ και αιώνες. Οι περιηγητές αγωνιωδώς προσπαθούσαν να ενώσουν τα σπαράγματά της έως ότου «φιλοπρόοδοι» Μυστριώτες συνέβαλλαν αποφασιστικά έτσι ώστε να ωριμάσει η απόφαση επανίδρυσης της ιστορικής πόλης. Το βασιλικό διάταγμα του Όθωνα με ημερομηνία 20 Οκτωβρίου του 1834 σημαίνει την [τεχνητή] αναγέννηση της Σπάρτης που μπορεί να πάτησε στα χώματα της αρχαίας, έμελλε να τραβήξει  ωστόσο το δικό της δρόμο. Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» του 2011 σήμανε τη δημιουργία του νέου Δήμου Σπάρτης έκτασης 1182 τ.χλμ. και βρίσκει τη Σπάρτη να αποκτά αρκετό από το αρχαίο εύρος της. Πρωτεύουσα της Λακωνίας σήμερα και πόλη με πανεπιστημιακές σχολές, η Σπάρτη απέχει γύρω στις 3 ώρες από την Αθήνα και οι χρόνοι που οι Αθηναίοι θα φτάνουν στην καρδιά της … αντιπάλου τους αναμένεται να μειωθούν έτι περαιτέρω. «Ταξίδι στη Σπάρτη» λοιπόν και αυτό δε σημαίνει μόνον ταξίδι στην Ιστορία αλλά σημαίνει και Ταύγετος και Πάρνωνας και διαδρομές από το Γεωργίτσι και το Καστόρι έως το Ξηροκάμπι και τους Γοράνους και από τις Καρυές και τη Βαμβακού έως τα Τσίντζινα, τη Γκοριτσά και τις Αμύκλες.

Πόλη με ιστορία, πόλη με μουσεία, πόλη χωρίς «Μουσείο».

Στην καρδιά της πόλης βρίσκεται το κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης. Αξίζει να σημειώστε ότι πρόκειται για το πρώτο επαρχιακό αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας το οποίο κτίστηκε στη διετία 1874 /6 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού. Το μουσείο φιλοξένησε τη συλλογή 288 αντικειμένων που είχε συλλέξει ο έφορος Αρχαιοτήτων Παναγιώτης Σταματάκης ενώ σήμερα στους χώρους του συνωστίζονται πάνω από 20.000 αντικείμενα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας. Ως ομάδα, το Ελληνικό Πανόραμα, προσπαθήσαμε να διεισδύσουμε στο τι, πως και γιατί η Σπάρτη δεν έχει το Μουσείο που της οφείλεται στο όνομα και στην τεράστια αρχαιολογική και πολιτιστική της Κληρονομιά για να διαπιστώσουμε πως το θέμα έχει μεταβληθεί σε ένα Γόρδιο Δεσμό με την Ελληνική Πολιτεία να μη δείχνει χειροπιαστά ίχνη θέλησης και αποφασιστικότητας να δώσει στη Σπάρτη κάτι που της αναγνωρίζει όχι μόνον η Ιστορία αλλά και η Παγκόσμια Κοινότητα. Η επίσκεψη στο παλαιό Μουσείο ωστόσο είναι επιβεβλημένη ακόμα και αν μέσα στις ταπεινές του αίθουσες νιώστε να έρχεται ζωντανή στ’ αυτιά σας η αγωνιώδης επίκληση του Σατωβριάνδου προς το Λεωνίδα.

Πολύ κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο της Νεώτερης Σπάρτης έρχεται να συνοψίσει την Ιστορία της σύγχρονης πόλης μέσα από πλήθος εκθεμάτων που πάντρεψε σε μια εξαιρετική αφήγηση ειδική επιτροπή με προσωπικότητες όπως ο διευθυντής των Μουσείων Μπενάκη Άγγελος Δεληβοριάς. Το μουσείο αποτελεί έμπνευση και ιδέα της «Πνευματικής Εστίας Σπάρτης» ενός ιστορικού Πολιτιστικού Φορέα της πόλης, συγκεντρώνει κειμήλια και ξεχωριστά αντικείμενα και αποτυπώνει μια Σπάρτη που πάντα πάλευε να ισορροπήσει ανάμεσα στο ένδοξο παρελθόν και ένα παρών γεμάτο προκλήσεις….. πάντα υπό την πίεση του αρχαίου «ονόματος» της.

Αυτή η αστική Σπάρτη που στις αρχές του 20^ου αιώνα άνθησε οικονομικά χάρη στη καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα, σαγηνεύτηκε από τον αέρα της Ευρώπης και διατηρώντας την Παράδοση επιχείρησε την αναζήτηση μιας νέας φινέτσας, ζωντανεύει στο νέο απόκτημα της πόλης, το «Μανουσάκειον Μουσείο Αστικού & Λαϊκού βίου του Δήμου Σπάρτης». Καθρέφτης μιας Σπάρτης με πλούσια αστική & νεοκλασική κληρονομιά η οποία έσβησε άδοξα υποκύπτοντας στα χτυπήματα του τσιμεντένιου νεομοντερνισμού, το Μουσείο είναι μια εκπληκτική αποτύπωση και σκηνογραφία αυτής της εποχής δωρεά του Σπαρτιάτη Λεωνίδα Μανουσάκη.

Σε αυτό τον τόπο που σου προσφέρει με γαλαντομία δυνατές εικόνες και απανωτά φωτογραφικά ερεθίσματα, ευτυχώς ήταν γραφτό να δημιουργηθεί ένα πολύ ιδιαίτερο Μουσείο αφιερωμένο στη Φωτογραφία. Το «Μουσείο Φωτογραφικών Μηχανών Αϊβαλή» είναι ένα μουσείο – διαμάντι που φιλοξενεί την προσωπική Συλλογή του γνωστού φωτογράφου Τάκη Αϊβαλή. Η συλλογή που θεωρείται η μεγαλύτερη παγκοσμίως περιλαμβάνει όχι μόνον την πρώτη του pocket του 1923 αλλά και σπάνιες αεροφωτογραφικές μηχανές. Μια εκπληκτική διαδρομή στην Ιστορία της Φωτογραφίας μέσα από 1000 κάμερες γοητεύουν τον απλό επισκέπτη και αφήνουν απλά εκστατικό το λάτρη της φωτογραφίας. Ο εκπληκτικός Μυστριώτης που αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στην «Εικόνα και τη Φωτογραφία» προίκισε το Μυστρά με μια δωρεά που ανεβάζει ακόμα περισσότερο τις «μετοχές» αυτού του ιστορικού τόπου.

Δίπλα σε αυτά τα ξεχωριστά Μουσεία για το στήσιμο των οποίων έχουν δουλέψει αρχιτέκτονες και μουσειολόγοι, στέκεται τελευταίο αλλά όχι ύστατο, ένα «εναλλακτικό», ίσως και λίγο cult, μουσείο. Το Μουσείο «Κεραμεύς» του κυρίου Γιώργου Μαγγαλούση ενός εφήβου πολλών δεκαετιών που με παροιμιώδες πάθος και θρησκευτική ευλάβεια αφιέρωσε τη ζωή του ολόκληρη στην Τέχνη της Κεραμικής. Σήμερα, μια ζωντανή πηγή της Ιστορίας, ξεναγεί ο ίδιος τους επισκέπτες στο αυτοσχέδιο Μουσείο του στο κέντρο της Σπάρτης και η επίσκεψη σε αυτό το ταπεινό υπόγειο μπορεί να γίνει για λόγους περιέργειας σίγουρα όμως θα εξελιχθεί σε ένα αναπάντεχο μάθημα ζωής. Δεν είναι μόνον η ευκαιρία να γνωρίστε τον μαίστορα της σύγχρονης Λακωνικής Κεραμικής αλλά και  το προνόμιο να συνομιλήστε με ένα σπάνιο άνθρωπο που περιμένει με αγάπη και προθυμία να μοιραστεί μαζί σας μυστικά Κεραμικής και μυστικά…ζωής…

Περιπατητικά μαθήματα Αρχιτεκτονικής.

Το ρυμοτομικό σχέδιο της νέας Σπάρτης εκπονημένο σύμφωνα με τις αρχές του Ιπποδαμείου Συστήματος από το Βαυαρό γεωμέτρη Fr. Stauffert έβαλε τα θεμέλια για μια πόλη που χαίρεσαι πραγματικά να την περπατάς. Μπορεί η Σπάρτη να μην έγινε η πόλις των 100.000 κατοίκων να μην έχει σήμερα τη δική της «Πλάκα» όμως σε κάθε γειτονιά μπορείς να βρεις σκόρπια αρχιτεκτονικά διαμάντια. Άλλα θαμπωμένα από το Χρόνο και άλλα ολοζώντανες υπομνήσεις μιας εποχής μεγάλης ακμής. Από τα πιο απλά σπίτια που γεφυρώνουν λαική και αστική αρχιτεκτονική, έως τα δημόσια κτήρια και κάποια εξέχοντα νεοκλασσικά, ο περίπατος στα πεζοδρόμια με τις νεραντζιές θα σας βοηθήσει να «τρυπώστε» σε μια καθημερινή Σπάρτη. Σε αυτό τον περίπατο αξίζουν να ενταχθούν στάσεις όπως ο Μητροπολιτικός Ναός της Ευαγγελίστριας, αναγνωρισμένος ως «έργο τέχνης».  «Ο εμβαίνων εις την Σπάρτην δια πρώτην φοράν και διασχίζων τας καθέτους προς αλλήλας, ευθυτάτας και ευρυτάτας οδούς της, νομίζει ότι εισήλθεν εις την ονειρευτήν πόλιν της γαλήνης…». Άγις Θέρος, 1905.

Μυστράς. Με μια βόλτα ανάμεσα σε δυο πύλες διατρέχεις όλο το Βυζάντιο.

Και αν ο λάτρης της «Κλασικής Αρχαιολογίας»  πρέπει να διακατέχεται από πεισματικό ερευνητικό πνεύμα, οι λάτρεις του Βυζαντινού Κόσμου, αντιθέτως, έχουν την ευλογία να ζήσουν «Ώρες Βυζαντίου» περπατώντας στα καλντερίμια του Μυστρά. Τόπος γαλήνης και έμπνευσης, το Ενετικό Κάστρο που εξελίχθηκε στο σημαντικότερο κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην Πελοπόννησο είναι ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας με εκκλησιές, Τέχνη και Αρχιτεκτονική που σε ταξιδεύουν στις εποχές των Κατακουζηνών και των Παλαιολόγων. Είναι η μορφή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που δεσπόζει σε αυτά τα χώματα και τα «Παλαιολόγεια» στις 29 Μαίου είναι μια καλή αφορμή να βρεθείτε σε ένα τόπο καθ’ όλα ιερό. Με το Μυστρά να περιλαμβάνεται στους αρχαιολογικούς χώρους με θερινό ωράριο 8π.μ. έως 8μ.μ. αφιερώστε στο Μυστρά το χρόνο που επιβάλλεται. Τόπος για διαλογισμό, εύκολα αφουγκράζεσαι την Ιστορία. Συμβουλή μας να μπείτε από την άνω Πύλη και απλώς να κατηφορείστε. Η περιήγηση από τη μια Πύλη στην άλλη δίνει ιδανικά το πανόραμα του Βυζαντινού κόσμου.  Ο νέος Μυστράς και τα γύρω χωριά είναι ιδανικό σημείο για να απολαύστε τοπική κουζίνα, να αγοράστε ενθύμια και να περπατήστε ανάμεσα σε ελαιώνες και πορτοκαλεώνες.  Γιατί, μάλιστα, να μη λάβετε μέρος και στον Παλαιολόγειο Δρόμο;

Από τους αρχαίους Ολυμπιονίκες, στο Φειδιππίδη και τα δρομικά γεγονότα.

Μπορεί να μην είναι το αθλητικό «κέντρο» που πολλοί θα την ήθελαν, όμως μια νέα Κουλτούρα Αθλητισμού φαίνεται να γεννιέται στη Σπάρτη. Καθοριστικός σε αυτή τη νέα τάση ο ρόλος του Σπάρταθλον, του κορυφαίου υπερμαραθώνιου του πλανήτη που πραγματοποιείται στα τέλη Σεπτέμβρη και εδώ και 32 χρόνια φέρνει αθλητές από όλο τον κόσμο προκειμένου να καλύψουν τα 260 περίπου χλμ της απόστασης Αθήνας – Σπάρτης. Ο  «Γύρος της πόλης» κάθε Απρίλιο σας καλεί να γνωρίστε τη Σπάρτη τρέχοντας, ο «Παλαιολόγειος Δρόμος» με αφετηρία και τέρμα τον ανδριάντα του Παλαιολόγου ενώνει το Μυστρά με τη Σπάρτη κάθε Μάιο, ο Ημιμαραθώνιος Πάρνωνα «Καρυάτεια» στις Καρυές [21/6/2014, πληροφορίες www.karyes.gr] είναι μια καλή ευκαιρία να τρέξτε σε ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια του Πάρνωνα και ο Καστόρειος Δρόμος στο μικρό και γραφικό Καστόρι θα σας ανεβάσει [κυριολεκτικά] στα ύψη μέσα από πολύ όμορφα μονοπάτια του Ταυγέτου [η διοργάνωση τοποθετείται στις αρχές Δεκέμβρη]. Οι Σπαρτιάτες βάζουν για τα καλά το τρέξιμο στη ζωή τους. Οι «κλασσικοί» επιλέγουν το δημοτικό γήπεδο δίπλα στην αρχαία Σπάρτη, οι πιο «trendy» επιλέγουν για τρέξιμο, και όχι μόνον, το νέο απόκτημα της πόλης. Στο 2^ο χλμ Σπάρτης – Μυστρά, τα 40 στρέμματα του «Πάρκου Γουδέ» είναι ένα εκπληκτικό σημείο για άθληση, πικ-νικ, skateboard και ποδήλατο. Η πόλη της Ποδηλατικής «Σπαρτακιάδας», του ιστορικά σημαντικότερου,  μη ανταγωνιστικού ποδηλατικού γεγονότος της Ελλάδας [κάθε χρόνο στις αρχές Οκτωβρίου με σημείο εκκίνησης  το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο και τερματισμό στην κεντρική πλατεία της Σπάρτης] βάζει σταδιακά το ποδήλατο στην καθημερινότητά της. Η ομάδα 3Π [πόλη – ποδήλατο – Περιβάλλον] οργανώνει ποδηλατοπορείες και προβλέπει [και προσβλέπει] σε μια «Σπάρτη – ποδηλατικό παράδεισο».

Ο Ταΰγετος ψάλλει Παιάνα……[Μωρίς Μπαρρές, 1906].

«Κανένα βουνό απ’ όσα είδα στη ζωή μου – από το Μόν Μπλάν με τα αιώνια απάτητα χιόνια ίσαμε τις πιο άγριες ισπανικές «σιέρρες» – δε μου έκανε ποτέ την εντύπωση που αισθάνθηκα, που δέχθηκα, κατάστηθα θα έπρεπε να πω, όταν από μια ψηλή καμπή του αμαξιτού δρόμου προς τη Σπάρτη αντίκρισα τον Ταΰγετο σ’ όλο τούτο επιβλητικό ύψος. Δε φανταζόμουν ποτέ ότι θα υπήρχε βουνό με τέτοιο χαρακτήρα, τέτοιαν ατομικότητα. Η εικόνα του ήταν άφθαστα μεγαλοπρεπής».  Ο Κώστας Ουράνης προσπαθεί με πολύ κόπο να τιθασεύσει τα έντονα αισθήματα που του προξένησε η θέα του Ταυγέτου. Πιάνοντάς τον από τις ρίζες του έως την Κορυφή του στα 2.404 μέτρα, ο Ταύγετος σε καθηλώνει αλλά και σε μαγνητίζει. Δε χορταίνεις να βλέπεις το ανάπτυγμά του, δεν μπορείς να μην τρυπώσεις στα σπλάχνα του. Λες και ο καθένας μας έχει ξεχάσει ένα κομμάτι μέσα του και θέλει έντονα να πάει το ξανακάνει δικό του…. Οι φανατικοί της αναρρίχησης στοχεύουν στο Αναρριχητικό πάρκο της Λαγκάδας, οι λάτρεις της ποίησης τον περπατούν με οδηγό το Βρεττάκο, οι παρατηρητές της χλωρίδας απολαμβάνουν ένα τεράστιο βοτανόκηπο με 33 τουλάχιστον ενδημικά φυτά, οι ορειβάτες ανεβαίνουν τουλάχιστον μια φορά το χρόνο στον Προφήτη Ηλία [φυσικά στις 19 Ιουλίου], οι κολλημένοι με την ορεινή ποδηλασία θα απολαύσουν τη διαδρομή από το χωριό Ταυγέτη έως τη Πηγή Μαγγανιάρη και οι φανατικοί των μονοπατιών θα βρεθούν κυριολεκτικά στον παράδεισό τους!  Σημειώστε ότι στις παρυφές του βουνού και σε σημεία με εκπληκτική θέα θα εντοπίστε υπέροχους ξενώνες που θα σας πείσουν να επιστρέφετε στον Ταύγετο συχνά πυκνά. Βαφτίστηκε «Μπαλκόνι του Ταυγέτου» και είναι γενέτειρα μεγάλων αεροπόρων. Χρησιμοποιήστε το «υψηλότατο» Γεωργίτσι με την εκπληκτική θέα στην κοιλάδα της Σπάρτης σαν ορμητήριο για να γνωρίστε τα χωριά και τα … μυστικά του Βόρειου Ταυγέτου, τους διάσπαρτους ενετικούς και βυζαντινούς θησαυρούς βάζοντας όριο τις πηγές του Ευρώτα. Πάρτε ξανά φόρα από το γραφικό Καστόρι των νερών, του πράσινου και των πεστρόφων για να περπατήστε το φαράγγι του Κάστορα και μετά να «εκτιναχτείτε» στον Κεντρικό Ταύγετο. Από την Τρύπη με τα κρυστάλλινα νερά και το μυθικό σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα, τα γραφικά Πικουλιάνικα που ζουν στη σκιά του κάστρου του Μυστρά, έως το Παρόρι, τον Άγιο Ιωάννη και το Κεφαλάρι, χωριά που στεφανώνουν τη βυζαντινή Καστροπολιτεία. Απογείωση στη συνέχεια για Αναβρυτή, το σημαντικότερο χωριό της ορεινής ζώνης του βουνού και σταυροδρόμι / ορμητήριο για τις ωραιότερες πεζοπορικές διαδρομές του Ταυγέτου. Παίρνοντας ανάσα στους πρόποδες και στο γραφικό Ξηροκάμπι, ένα νευραλγικό σημείο της περιοχής που θα σας ξεδιπλώσει φαράγγια, μονοπάτια και ομορφιές στο σημείο που σμίγει η πεδιάδα και το βουνό, μέσω της Παλαιοπαναγιάς θα περάστε την «πύλη» για την κορυφή του Ταυγέτου. Λίγο πιο νότια, μικρούλια αλλά τόσο γραφικά χωριά όπως η Πολοβίτσα και οι Γοράνοι κλιμακώνουν την αναζήτηση ενός τελευταίου σημαντικού «πόλου», την Άρνα με τη πηγή της Αγίας Μαρίνας, τον εντυπωσιακό πλάτανο και την αγροτουριστική «Γιορτή του Κάστανου» κάθε Φθινόπωρο. Ένας Ταύγετος πιο ήπιος σας περιμένει και το περπάτημα στις πλαγιές αυτές που σβήνουν μαλακά προς τη Μάνη όχι μόνον δεν σε κουράζουν, αλλά, σε απογειώνουν!

Ελιά. Από  σύμβολο της Αθήνας, σήμα κατατεθέν της Σπάρτης.

«Της Σπάρτης της πορτοκαλιές» είναι ξακουστές και έκαναν τη μικρή πόλη να μοιάζει «Κήπος των Εσπερίδων» στα μάτια των πρώτων επισκεπτών της. Η ελιά, όμως, βαθιά ριζωμένη στο τόπο και στην κουλτούρα του είναι και θα είναι το σύμβολο αυτού του τόπου γεφυρώνοντας Ταύγετο και Πάρνωνα. Από τους παραταυγέτιους ελαιώνες όπου το μικροκλίμα δίνει εξαιρετικά λάδια έως το κάμπο της Σπάρτης και τις πλαγιές του Πάρνωνα με «πρωταγωνιστή» το χωριό Κεφαλάς [όλοι οι κάτοικοι του οποίου καταπιάνονται με τη βιολογική καλλιέργεια της ελιάς] η ελιά είναι αναπόσπαστο στοιχείο του λακωνικού τοπίου. Από το 19^ο αιώνα και νωρίτερα η περιοχή ήταν από τους πιο πλούσιους και αποδοτικούς λαδόκαμπους της Ελλάδας. Σε ένα πραγματικό «Τόπο της Ελιάς» ο επισκέπτης απολαμβάνει το προνόμιο της επίσκεψης σε ένα από τα σημαντικότερα μουσεία Ελιάς στον Κόσμο. Το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού, δημιούργημα του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Τραπέζης Πειραιώς και «καμάρι της Σπάρτης» συνοψίζει και επικοινωνεί με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία και την κουλτούρα της Ελιάς στη Λακωνία και στον Ελλαδικό χώρο γενικότερα. Στην ιστορική Σελλασία, εξάλλου, λίγο πιο βόρεια από την πόλη της Σπάρτης στις αρχές του Αυγούστου ανοίγει τις πύλες της η «Γιορτή της Ελιάς & του Λαδιού». Όλος ο κόσμος της Ελιάς ξεδιπλώνεται σε μια Γιορτή που έχει μπολιαστεί με αυθεντικό, λαϊκό χαρακτήρα παντρεύοντας ημερίδες, εκθέσεις και συζητήσεις με λαϊκό γλέντι και φυσικά Κουζίνα της Ελιάς.

Πάρνωνας ή πως ένας αρχάριος θα ασπαστεί αβίαστα την «κουλτούρα του βουνού».

Προνόμιο πραγματικό για τον επισκέπτη του αστικού κέντρου της Σπάρτης είναι το ότι σε ελάχιστο χρόνο μπορεί να βρεθεί σε ένα από τα δυο βουνά της πόλης. Ειδικότερα ο Πάρνωνας, πιο «ήπιος», προσπελάσιμος και φιλικός, είναι ιδανικό βουνό για όσους θέλουν να κάνουν τα πρώτα βήματά τους στο βουνό προσφέροντας εξαιρετικές ορεινές και περιπατητικές διαδρομές και χωριά που καθένα έχει τη δική του ταυτότητα. Τα γραφικά Τσίντζινα, καταπράσινα χάρη στα άφθονα νερά τους είναι ολοχρονίς ο αγαπημένος προορισμός πεζοπόρων, ορειβατών και όσων θέλουν οικειοθελή απομάκρυνση …. από τον Πολιτισμό. Η Βαμβακού, ένα ήσυχο, καταπράσινο χωριό με μεγαλειώδη [για χωριό] Μητροπολιτικό Ναό – Μουσείο και  γενέτειρα της οικογένειας Νιάρχου αλλά και [εντυπωσιακά] πολλών επιφανών Ελλήνων   είναι ο τόπος που αναζητούν όσοι θέλουν να διαλογιστούν και να χαρούν επαφή με τη Φύση χωρίς… εντάσεις και αδρεναλίνη. Η Βαρβίτσα, το ψηλότερο χωριό της Λακωνίας στα 1200 μέτρα με εντυπωσιακή θέα και ένα δειλινό από εκείνα που  δύσκολα σβήνονται από τη μνήμη, ζει στη σκιά του καπετάν Ζαχαριά, αρχιστράτηγου του Μωριά, δάσκαλου και «ήρωα» του μεγάλου Θόδωρου Κολοκοτρώνη. Τέλος, οι Καρυές, «πατρίδα» των Καρυάτιδων της Ακρόπολης είναι ένας τόπος με βαθιές ιστορικές ρίζες όσο και οι ρίζες των υπεραιωνόβιων Πλατάνων του Μενελάου. Και όταν το φως πέφτει, ο Πάρνωνας μετατρέπεται για τους αστρονόμους σε ένα κορυφαίο προορισμό αστροπαρατήρησης.

Αναζητώντας τη σύγχρονη Πολιτιστική εμπειρία.

Δεμένοι στο άρμα της Ιστορίας είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουμε γοητευτικές διαδρομές, όμως, η Σπάρτη δεν μας έχει ανοίξει όλα τα χαρτιά της. Ιστορίες και ίχνη σύγχρονης δημιουργίας μας οδηγούν και σ’ άλλα μονοπάτια. Πρώτα απ’ όλα ανακαλύπτουμε το προορισμό των σχολείων όλης της Ελλάδας. «Τρυπώνουν» το ένα πίσω από τ’ άλλο στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης, εκεί όπου έχει βρει φιλόξενη στέγη το Αρχείο του μεγάλου Λάκωνα ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου. Όλος ο «Κόσμος» του Βρεττάκου, από το γραφείο και τα χειρόγραφά του έως τα πακέτα των τσιγάρων με τους στίχους και λίγα και «ακριβά» ενθύμιά του, όλα συνεργούν για να δημιουργήσουν στον επισκέπτη ένα παράξενο αίσθημα κατάνυξης, ένα προσκύνημα στον ποιητή και τη Τέχνη του. Η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης, Ελένη Τζινιέρη, άνθρωπος που έζησε τον ποιητή, μεταλαμπαδεύει με μια χαμηλότονη αφήγηση, όχι χωρίς πάθος, τη διαδρομή του Βρεττάκου στη Ποίηση και στον τόπο του.

Στην είσοδο της Σπάρτης σας εντυπωσίασε. Το υπέροχο νεοκλασικό της Κουμανταρείου Πινακοθήκης [κτισμένο το 1909] λειτουργεί ως παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης και είναι η Στέγη της σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας στη Σπάρτη. Με τη σφραγίδα της Διευθύντριάς του, Δρ. Γεωργίας Κακούρου – Χρόνη είναι εξασφαλισμένο ότι θα απολαύστε μια εξαιρετική έκθεση σε ένα από τα πιο όμορφα νεοκλασσικά κτήρια της πόλης.

Τα καλοκαιρινά βράδια όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο ανοιχτό θέατρο της πόλης. Το Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο ανήκει στους εδραιωμένους φεστιβαλικούς χώρους της Ελλάδας και το να παρακολουθείς, νύχτες καλοκαιριού, θέατρο ή συναυλία με φυσική σκηνογραφία το Μυστρά και τον Ταύγετο είναι κάτι που κάνει ακόμα πιο απαιτητική την προσπάθεια των καλλιτεχνών επί της Ορχήστρας. Με πιο εναλλακτικό χαρακτήρα, το Αμφιθέατρο Ξηροκαμπίου είναι επίσης μια πολιτιστική όαση για την περιοχή.

Από τον Όσιο Νίκωνα στον Προσκυνηματικό Τουρισμό.

«Σηκώθηκε λοιπὸν καὶ πῆγε στὴ Σπάρτη, καὶ σὰν ἐμπῆκε στὴν πολιτεία, πὼς σὰν φανερωθεῖ ὁ ἥλιος σκορπᾶ καὶ χάνεται ἡ ἀντάρα, ἔτσι καὶ σὰν φάνηκε ὁ ἅγιος ἔπαψε τὸ θανατικό, κι᾿ ὁ κόσμος ξεκουράσθηκε ἀπὸ τὴν ἀγωνία καὶ ἔπεσε σὲ μετάνοια. Ἀπὸ τότε δὲν ἔφυγε πιὰ ἀπὸ τὴ Σπάρτη ὁ ἅγιος, κ᾿ ἡ πολιτεία τούτη ἔγινε ἡ δεύτερη πατρίδα του». Φώτης Κόντογλου – Ἅγιος Νίκων ὁ «Μετανοεῖτε».

Μοιάζει παράδοξο η «δόξα της Αρχαίας Ελλάδας» να είναι ένας τόπος με βαθιά θρησκευτικότητα και ο Έλληνας που μας έδωσε τα αρχαία ιερά να γίνεται και ο Έλληνας που δημιούργησε ναούς και μοναστήρια τα οποία αθόρυβα συγκεντρώνουν πιστούς και εμψυχώνουν ευλαβείς προσκυνητές. Το μοναστήρι των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, μοναστικό συγκρότημα με πολυκύμαντη ιστορία, έχει αναχθεί σε σπουδαίο προσκυνηματικό κέντρο. Η είσοδος στο Καθολικό της Μονής με τον αμυδρό φωτισμό να καθιστά υπερβατικές τις αγιογραφίες του μεγάλου αγιογράφου Γεωργίου Μόσχου μετατρέπεται αβίαστα σε μια ατόφια πνευματική εμπειρία.

Στον Πάρνωνα επίσης, το Μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων Κοσμά & Δαμιανού είναι ένα ακόμα συγκρότημα με ιστορία αιώνων.  Κατά τόν Φώτη Κόντογλου, οι μορφές στις αγιογραφίες του κεντρικού ναού “ἔχουν ἔντονον λαϊκήν πνοήν, ἀσκητικήν λιτότητα καί εἶναι συχνά πλήρεις πάθους καί ἀποπνέουν θρησκευτικότητα βαθυτέραν πολλάκις καί τῶν ἁγιορειτικῶν ἁγιογραφιῶν…”  Περνώντας απέναντι, στον Ταύγετο, ο δρόμος μας φέρνει στην Ιερά Μονή της Παναγίας της Ζερμπίτσας. Η ιστορία της Μονής, αρχής γενομένης από την ιστορία της ανεύρεσης της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας δεν μπορεί παρά να φορτίσει με συγκίνηση τον Προσκυνητή. «Έχοντες Εικόνα Σου τη σεπτή, Ζερμπίτσα Παναγία, ως προπύργιο οχυρό, προσφεύγουμε ταύτη, εν πάση περιστάσει και επηρειών Βελίαρ απολυτρούμεθα». (Μεγαλυνάριον Παναγίας Ζερμπίτσης). Η Ιερά Μονή Γόλας, το Ιερό Μετόχι της Φανερωμένης στην Αναβρυτή, η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής στην Ταυγέτη είναι μερικοί από τους ξεχωριστούς τόπους λατρείας που αξίζει ο περιηγητής να εντάξει στις διαδρομές του. Είτε βρεθείς σε ένα από τα διάσπαρτα ξωκκλήσια, είτε παρακολουθήσεις τους Τελευταίους Χαιρετισμούς της Παναγίας στη Μητρόπολη του Μυστρά, δεν μπορείς να μη νιώσεις τους κραδασμούς ενός τόπου που κουβαλάει κληρονομιά Ορθοδοξίας, Ιστορία και ιστορίες αιώνων.

Από το Μέλανα ζωμό σε μια Γαστρονομία με ταυτότητα.

Η διατροφή των Σπαρτιατών, φαινομενικά φτωχή και άτεχνη, ήταν σοφά μελετημένη προσφέροντάς τους το αναγκαίο ενώ διασφάλιζε τη μη υποδούλωσή τους στο πάθος της γαστριμαργίας. Αυτή η «κεντρική ιδέα» φαίνεται να άντεξε για αιώνες σε ένα τόπο που ποτέ δεν υπήρξε «πλούσιος». Σήμερα, η περιοχή  λόγω των προιόντων της κυρίως, αρχίζει να αποκτά αρετές, ιδιαιτερότητες και ταυτότητα που μπορεί να της επιτρέψουν να εξελιχθεί σε γαστρονομικό πόλο. Με λάδια και ελιές υψηλής ποιότητας, με παράδοση στα εσπεριδοειδή, με ποιοτικά μέλια ολοχρονίς, με κρασιά που δώσανε χώρο σε ντόπιες αρχαίες ποικιλίες, με γαλακτοκομεία και τυροκομεία που καταφέρνουν να ξεφύγουν από την τοπική αγορά και τέλος με την παραγωγή κρέατος και την ιχθυοκαλλιέργεια να δίνει εντυπωσιακά αποτελέσματα, η Σπάρτη δίνει πλούσια τα βιολογικά καλλιεργημένα ελέη της στο σημερινό [απαιτητικό] καταναλωτή. Και φυσικά θα είναι μέγα ατόπημα να είσαι στη Σπάρτη και να φύγεις με άδειο το πορτ-μπαγκάζ του αυτοκινήτου. Η «Γιορτή των Λακωνικών Προιόντων» στο Μετρό στο Σύνταγμα είναι μόλις μια φορά το χρόνο κάθε Μάρτη και εσείς έχετε τη τύχη να βρίσκεστε «στη πηγή»…

Εκεί που χτυπά ο παλμός της καθημερινότητας.

Ο επισκέπτης δε θα δυσκολευτεί να εντοπίσει τα νευραλγικά σημεία της πόλης. Στην κεντρική πλατεία έχετε να διαλέξτε ανάμεσα σε ιστορικά στέκια, κλασσικές καφετέριες, γραφικά καφέ, ζαχαροπλαστεία και μεζεδοπωλεία. Ο πεζόδρομος της Κλεομβρότου, στο κέντρο, με καφέ μπαρ, σινεμά και πιο νεανικό προφίλ είναι το απόλυτο «πέρασμα». Αυτοί εξάλλου είναι και οι δύο βασικοί πόλοι της νυχτερινής διασκέδασης. Επί της λεωφόρου Παλαιολόγου θα βρείτε χώρους εστίασης, γρήγορο φαγητό και ξενοδοχεία με εξαιρετικά εστιατόρια. Γευστικές εκπλήξεις σας περιμένουν όμως και σε απίθανα σημεία της πόλης και φυσικά στα χωριά. Οι «έμπειροι» δε θα δυσκολευτούν να τα ξετρυπώσουν… Πολλοί ξενώνες διαθέτουν εστιατόριο και αν όχι οι ιδιοκτήτες τους θα σας δώσουν κατευθύνσεις για να εντοπίστε «σωστή κουζίνα».

Επίλογος.

Με το μύθο της «μακρινής Σπάρτης» να καταρρίπτεται καθώς η παράδοση του νέου αυτοκινητόδρομου είναι ζήτημα λίγων μηνών, μια νέα εποχή εξωστρέφειας φαίνεται να ανοίγει για μια πόλη που η Ιστορία την ήθελε «παραδοσιακά κλειστή». Σε ένα δήμο που σφιχταγκαλιάζει τόπους ιστορικούς, ο επισκέπτης αυτού του κομματιού της Ελληνικής γης πρέπει να είναι προετοιμασμένος για έντονες συγκινήσεις διατηρώντας πάντα κατά νου ότι το καλύτερο δεν είναι απαραίτητα και εμφανές. Αφιερώστε χρόνο και αφήστε τη Σπάρτη να σας εκπλήξει. Επιμελώς και έντεχνα «κρυμμένη» για αιώνες, η νέα Σπάρτη αρχίζει να βγάζει ένα ένα τα κομμάτια της στο φως.

Πηγές:

«Η Σπάρτη ανάμεσα σε τρεις αιώνες» | Λεύκωμα, ειδική έκδοση του Δήμου Σπάρτης | Επιμέλεια: Φώντας Λάδης.

«Αθήνα – Σπάρτη» | Η Ελληνική έκδοση του καταλόγου που κυκλοφόρησε από το θυγατρικό κοινωφελές «Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» της έκθεσης «Αθήνα – Σπάρτη» στη Νέα Υόρκη | Έκδοση: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.

Περιοδικό «Λακωνικά» | Ιστορική, τριμηνιαία έκδοση του Συνδέσμου των Εν Αττική Λακεδαιμονίων | Τηλέφωνα: 210 3241848.

Αρχαιολογικοί χώροι & μνημεία της πόλης της Σπάρτης | Ειδική έκδοση του Σωματείου «οι Φίλοι του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης “Παναγιώτης Σταματάκης”.

Πληροφορίες:

Δήμος Σπάρτης | www.sparti.gr

Δημοτικό Γραφείο Τουρισμού: 27310 28166.

Νομικό Πρόσωπο Πολιτισμού, Αθλητισμού & Περιβάλλοντος Δήμου Σπάρτης | Πληροφορίες: 27310 21192.

Πληροφορίες για το Σπάρταθλον και όλες τις αθλητικές διοργανώσεις: Αθλητικός Οργανισμός Δήμου Σπάρτης | 27310 29082 | Δείτε επίσης www.spartathlon.gr

Γιορτή Ελιάς & Λαδιού Σελλασίας | Δήμος Σπάρτης | Πληροφορίες: 27310 94123 & 27310 94124.

Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης | Τηλέφωνο: 27310 28575.

Αρχαιολογικός χώρος Μυστρά | Τηλέφωνο: 27310 83377.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης & Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου: 27310 26853 | Μέσω του Αρχείου Βρεττάκου μπορείτε να οργανώστε επίσκεψη στην Πλούμιτσα όπου βρίσκεται και το πατρικό του ποιητή.

Κουμαντάρειος Πινακοθήκη | Τηλέφωνα: 27310 81557.

Μουσείο της Ελιάς & του Ελληνικού Λαδιού | Τηλέφωνο: 27310 89315.

Mουσείο Νεώτερης Σπάρτης | Πληροφορίες: 27310 26343 | Μουσείο: 27310 25653.

Μανουσάκειον Μουσείο Αστικού & Λαικού Βίου Δήμου Σπάρτης | Πληροφορίες: 27310 81866.

Μουσείο Φωτογραφικών μηχανών Τάκη Αϊβαλή | Για επίσκεψη: 6972081737 | Τηλέφωνο: 27310 81085.

Μουσείο Κεραμικής Τέχνης «Κεραμεύς» | Τηλέφωνο: 27310 23035.

Για Προσκυνηματικό Τουρισμό, ιερές Μονές στη Σπάρτη & τη Λακωνία και για τις Κατασκηνώσεις της Μητρόπολης πληροφορίες θα πάρετε από την ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Μονεμβασίας & Σπάρτης www.immspartis.gr.

Φεστιβάλ Σαϊνοπουλείου Αμφιθεάτρου | Τηλέφωνο: 27310 28878.

Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Σπάρτης | Τα μονοπάτια είναι ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσεις βαθιά ένα τόπο. Τα πάντα για τα δίκτυα των μονοπατιών και όχι μόνον από τον ΕΟΣ Σπάρτης  | Τηλέφωνα: 2731022574 – 2731026398.

Για τη Βαμβακού πληροφορίες στο www.bambakou.gr & στο τηλέφωνο: 6976673630 | Για τις Καρυές: www.karyes.gr | Για το Καστόρι: tokastori.wordpress.com | Για τον Καραβά: www.e-karavas.gr | Για την Αλευρού: http: www.alevrou.com | Για τους Βουτιάνους: voutianoi-oinountos.blogspot.gr | Για την Άρνα: http://users.otenet.gr/~arna/

Σημείωση:

Φυσικά η Σπάρτη, όπως και να την εξετάσεις, δεν εξαντλείται σε μια παρουσίαση γι’ αυτό έπεται και συνέχεια προσεχώς.

Ευχαριστίες:

Στην κυρία Πέπη Γαβαλά  [Ιστορικό – αρχειονόμο, Προϊσταμένη Γ.Α.Κ. – Αρχείων Ν. Λακωνίας] γιατί η ομιλία της με θέμα “Ταξίδι στη Σπάρτη, από περιγραφές περιηγητών, αρχές του 19ου ως του 20ού αιώνα” στη Στέγη Πνευματικής Εστίας Σπάρτης βοήθησε καθοριστικά στην οπτική αυτής της παρουσίασης.