Ασχολούμαι με τη φωτογραφία από το 80, με μεράκι και αγάπη, στοιχεία που είναι απαραίτητα για να μπορέσει κανείς να ανταποκριθεί αξιόλογα σ’ αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα, απαιτητική και γεμάτη προκλήσεις δραστηριότητα. Στα επόμενα χρόνια, έκανα τη φωτογραφία δουλειά μου, προσπαθώντας να διατηρήσω το μεράκι και την αγάπη μου αναλλοίωτα.

Ένας απ’ τους τομείς που με τράβηξε είναι και η φωτογραφία φύσης και άγριας ζωής, και ιδιαίτερα των πουλιών. Για προσωπική ευχαρίστηση, βέβαια, γιατί εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε πρόσφορο έδαφος για επαγγελματική απασχόληση σ’ αυτόν τον τομέα στην Ελλάδα, παρά μόνο η συνεργασία με κάποιες εκδόσεις του εξωτερικού.  Ακόμα και τώρα δύσκολα μπορεί κάποιος να επιβιώσει όντας φωτογράφος άγριας ζωής και γενικά φύσης, μιλώντας για την αγορά της Ελλάδας..

Τα πουλιά είναι ζωντανοί οργανισμοί .Είναι απρόβλεπτα και κάθε εικόνα που δίνουν είναι μοναδική, πράγμα που θέλει  κάθε φωτογράφος για το υλικό του.

Τα πουλιά αποτελούν ένα θαυμαστό κόσμο με ποικιλομορφία και χρώματα που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά, παρά μόνο αν τα πλησιάσουμε και επικεντρωθούμε πάνω τους. Επίσης, κατά τη μετανάστευση, έρχονται νέα είδη κάθε εποχή και προστίθενται σ’ αυτά που είναι μαζί μας σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Η φωτογραφία  πουλιών είναι από τις πιο απαιτητικές φωτογραφικές εφαρμογές. Εκτός από το ότι απαιτεί ιδιαίτερο εξοπλισμό από τεχνικής άποψης( φωτογρ. μηχανή, ειδικούς φακούς και άλλα εξαρτήματα) χρειάζεται και γνώση των συνηθειών των πουλιών, συμπεριφοράς, τόπων διαβίωσης και των τρόπων ανεύρεσης τροφής. Θέλει συνεχή ενημέρωση, μελέτη ειδικών βιβλίων, χρήση οδηγών πεδίου για την αναγνώριση και τις πολύτιμες συμβουλές από παλαιότερους ορνιθοπαρατηρητές.

Η παρουσία στο πεδίο είναι απαραίτητη για την παρατήρηση και τη φωτογράφιση .Η υπομονή είναι επιβεβλημένη και θα πρέπει να αφιερωθεί και αρκετός χρόνος.

Τα περισσότερα πουλιά είναι “ντροπαλά” και δεν στέκονται σε ανοιχτό χώρο ή ακάλυπτα  για να τα παρατηρήσουμε. Χρειάζεται διακριτικότητα και γνώση τρόπων πλησιάσματος, ίσως και χρήση και κάποιων υλικών για την κάλυψή μας. Δεν αρκεί μόνο ένας μεγάλος τηλεφακός για να πετύχουμε μια καλή λήψη, αλλά ο συνδυασμός όλων των παραπάνω.

Ζώντας στα προάστια μιας μεγάλης πόλης, σου δίνεται η ευκαιρία να έρθεις πιο κοντά με τη φύση. Τα πουλιά βρίσκονται έξω από τα σπίτια μας, στον αυλόγυρο, στην περίφραξη, στα διπλανά δέντρα, αρκεί εμείς να έχουμε τα “μάτια” για να τα δούμε. Με την ευκαιρία που ζω σε μια τέτοια περιοχή όπου έχουν δημιουργηθεί και νέοι βιότοποι με την κατασκευή φραγμάτων και δημιουργία ταμιευτήρων νερού(λιμνών) σε αρκετές περιοχές (φράγμα Θέρμης, Τριαδίου, Αγ. Αντωνίου, Βασιλικών)και έχουν “φέρει” και νέα είδη πουλιών, πρώτα έκανα μια έρευνα να δω αν είναι κάπου καταγεγραμμένη η πανίδα της περιοχής αυτής. Δυστυχώς,, εκτός από γενικούς καταλόγους καταγραφής για την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για εδώ. Έτσι αποφάσισα να ξεκινήσω μια προσπάθεια καταγραφής σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του Δήμου μού επιτρέπει ο χρόνος μου, αλλά και τα οικονομικά μου, επειδή απαιτούνται αρκετές μετακινήσεις σε κάθε περιοχή και σε κάθε εποχή για την καταγραφή.

Από υπάρχοντα στοιχεία για την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, ζούνε περίπου 150, ίσως και περισσότερα είδη πουλιών, όσο κι αν φαίνεται μεγάλος ο αριθμός. Συνυπολογίζοντας και τους γύρω υγρότοπους και τα δάση, ανεβαίνει αρκετά. Είναι μοιρασμένα, βέβαια, σε διαφόρων τύπων περιοχές. Αλλά ζουν σε αστικό περιβάλλον, άλλα σε αγροτικές εκτάσεις, άλλα σε χέρσες και δασικές περιοχές και άλλα κοντά στο νερό, με κάποια είδη κοινά παντού. Τέλος, υπάρχει και η εναλλαγή των ειδών ανάλογα με την εποχή, η “μαγευτική” μετανάστευση. Πολλά είδη μετακινούνται σε περιοχές πιο ζεστές κατά τον δικό μας χειμώνα, καλύπτοντας τεράστιες αποστάσεις έως και την υποσαχάρια  Αφρική και επιστρέφοντας πίσω μετά από λίγους μήνες. Ταξίδια που κρατάνε έως και κάποιους μήνες κάθε φορά και εξουθενώνουν και ταλαιπωρούν τα πουλιά, ένας μηχανισμός που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως ακόμα. Αλλά είδη κάνουν ένα είδος εσωτερικής μετανάστευσης σε πιο κοντινές αποστάσεις, αλλάζοντας το υψόμετρο και τις περιοχές που ζουν.

Ένα από τα χαρακτηριστικά των πουλιών είναι και η ποικιλομορφία τους ανάλογα με το φύλο και την ηλικία τους, πράγμα που κάνει πιο δύσκολη την αναγνώρισή τους, αλλά δίνει και περισσότερο υλικό για μελέτη και, βασικά, φωτογράφιση.

Μέχρι στιγμής έχω καταγράψει και φωτογραφίσει 110 είδη πουλιών στην συγκεκριμένη περιοχή σε χρονικό διάστημα δύο χρόνων κατά τον ελεύθερο χρόνο μου, αλλά και σε χρόνο που έχω “κλέψει” απ’ τη δουλειά αλλά και την οικογένεια. Το καλό είναι ότι έχω την υποστήριξη τους, με την μικρή μου κόρη, να εκδηλώνει ενδιαφέρον και η ίδια.

Θα μπορούσαμε να γράφαμε ατελείωτα για τα αγαπημένα μας πουλιά. Καλύτερα ας δούμε κάποια από τα πολλά είδη που μπορούμε να συναντήσουμε, όπως προαναφέρθηκε, ακόμα και έξω απ’ το σπίτι μας.

Αρχή με το πασίγνωστο και ταπεινό Σπουργίτι, ένα πουλί που δίνουμε το όνομα του σε όλα τα μικροπούλια που βλέπουμε. Σπιτοσπούργιτο λοιπόν, (Passer domesticus) η επιστημονική του ονομασία. Το συναντάμε όλο το χρόνο και σχεδόν παντού. Φωλιάζει σε στέγες , σε αεραγωγούς, σωλήνες απορροής και σπανιώτερα σε δέντρα. ‘Εχουν μάθει να ζουν κοντά μας και σε μερικά σημεία τα βλέπουμε να πλησιάζουν πολύ τον άνθρωπο. Στη στέγη του σπιτιού μου έχω δύο φωλιές που χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο και μας κάνουν παρέα οι φωνούλες απ’ τα πιτσιρίκια.

Σε αντίθεση, τα “ξαδέρφια τους τα Δενδροσπούργιτα (Passer montanus), είναι αρκετά πιο διακριτικά. Συχνάζουν περισσότερο σε αγροτικές εκτάσεις, αλλά και σε υγρότοπους και πολλές φορές δημιουργούν μικτές αποικίες με Σπιτοσπούργιτα.

Ένα άλλο είδος σπουργιτιού, ακόμα πιο απόμακρο, είναι το Χωραφοσπούργιτο (Passer hispaniolensis). Ίσως το ομορφότερο απ’ τα σπουργίτια. Μεταναστευτικό πουλί, αλλά υπάρχουν και κάποιοι πληθυσμοί που μένουν μαζί μας όλο το χρόνο σε κάποιες περιοχές. Συχνάζουν σε ανοιχτές αγροτικές εκτάσεις, αλλά και χέρσες περιοχές, τα βλέπουμε να φωλιάζουν και κάτω από φωλιές πελαργών.

“Από πάνω σαν τηγάνι, από κάτω σα βαμβάκι κι από πίσω σαν ψαλίδι”, θυμάμαι ότι λέγαμε στο Δημοτικό. Η απάντηση είναι ….το Χελιδόνι. Υπάρχουν βέβαια αρκετά διαφορετικά είδη χελιδονιών. ‘Ετσι ίσως μπορούμε να περιγράψουμε το Σταβλοχελίδονο (Hirundo rustica) και το Μιλτοχελίδονο (Cercopis daurica). Το πιο κοινό είναι το Σπιτοχελίδονο (Delichon urbicum).

Στις διάφορες περιοχές βέβαια θα τα βρούμε και με την ιδιαίτερη ντόπια ονομασία τους, κάτι που ισχύει για όλα τα πουλιά. Τα χελιδόνια είναι μεταναστευτικά κατά κύριο λόγο. Ίσως κάποιοι πληθυσμοί μένουν και το χειμώνα, αλλά σε πιο ζεστές περιοχές στη νότια Ελλάδα. Με τον ερχομό τους σηματοδοτούν τον ερχομό της Άνοιξης.

Ακόμα ένα πουλί που μένει κοντά στον άνθρωπο, στα προάστια κυρίως της πόλης, είναι το Ψαρόνι (Sturnus vulgaris). Τα γνωστά παρεξηγημένα “μαυροπούλια” που τα σμήνη τους μας δίνουν εντυπωσιακούς σχηματισμούς. Γνωστός φασαριατζής που μιμείται και φωνές άλλων πουλιών, με ιδιαίτερα όμορφο φτέρωμα, που ανάλογα με την εποχή δίνει και μεταλλικούς ιριδισμούς. Στη στέγη του σπιτιού μου έχουμε δύο φωλιές , όπου την άνοιξη σφύζουν από ζωή!

Μια ξεχωριστή οικογένεια πουλιών είναι τα Τσιχλόνια. Εκπρόσωπος τους ο Αμπελουργός (Emberiza melanocephala). Σύμβολο των αγροτικών εκτάσεων, αν και μας έρχεται για περίπου μόνο τρεις μήνες από την Ινδία όπου ξεχειμωνιάζει. ‘Ομορφο και εντυπωσιακό πουλί, ιδιαίτερα το αρσενικό με το μαυροκίτρινο χρώμα του.

Τσιχλόνι είναι κι ο Τσιφτάς (Emberiza calandra), κάτοικος χέρσων και καλλιεργημένων εκτάσεων με δημητριακά. Συχνά τον βλέπουμε σε σμήνη να κάθεται πάνω στα καλώδια αλλά και σε γαϊδουράγκαθα και άλλους θάμνους. ‘Εχει ιδιαίτερο πέταγμα με τα πόδια κρεμασμένα, όπως αυτός στη φωτογραφία.

Ο Καστανολαίμης (Saxicola rubetra) είναι καλοκαιρινός επισκέπτης. Πιο πολύ τον βλέπουμε κατά τα μεταναστευτικά περάσματα την άνοιξη και το φθινόπωρο. Χαρακτηριστική όρθια στάση με κούνημα της ουράς και απότομο πέταγμα προς νέο σημείο επόπτευσης της περιοχής, ψάχνοντας για τροφή.

Τί να πούμε για τον Συκόφαγο; (Oriolus oriolus). Είναι ένα πολύ εντυπωσιακό και όμορφο “εξωτικό” πουλί. Αν καταφέρουμε να τον δούμε, γιατί είναι λίγο ντροπαλός και κρύβεται στα ψηλά κλαδιά των δέντρων, θα απολαύσουμε τα ωραία χρώματά του, που στο αρσενικό είναι έντονο κίτρινο και μαύρο και στο θηλυκό συνήθως πιο λαδοπράσινο, με κόκκινο ράμφος και στα δύο.Δεν αρκείται βέβαια μόνο στα σύκα, όπως λέει το όνομά του, αλλά και σε άλλα φρούτα και έντομα. Ο συγκεκριμένος εδώ, μου “χαρίστηκε” στο φράγμα της Θέρμης, όντας καλυμμένος , αλλά στην απέναντι όχθη του ρέματος.

Μια άλλη ιδιαίτερη οικογένεια από μικροπούλια είναι οι Κεφαλάδες. Στην εμφάνιση, αλλά και κατά κάποιο ποσοστό και στις διατροφικές συνήθειες τους, μοιάζουν με μικρά αρπακτικά, λόγω της κατασκευής του ράμφους τους.. Πιο κοινός εκπρόσωπος ο Αετομάχος (Lanius collurio). Εδώ ο συγκεκριμένος μού πόζαρε ένα ζεστό ανοιξιάτικο μεσημέρι στο δρόμο προς την Περιστερά,στο σύρμα μιας περίφραξης, κάνοντας σύντομες πτήσεις κάπου κοντά, για να πιάσει κάποια θηράματα. Φαίνονται και κάποια υπολείμματα στο ράμφος του.

Ο “ξάδερφος” Κοκκινοκεφάλας (Lanius senator), είναι λίγο μεγαλύτερος και έχει αντίστοιχη συμπεριφορά. Συναντηθήκαμε στα ερημωμένα Λουτρά Θέρμης, κοντά στη Ραιδεστό. Επόπτευε την περιοχή από ψηλά σημεία, δέντρα και καλώδια ρεύματος, κάνοντας αστραπιαίες βουτιές για να συλλάβει κάποιο μεζεδάκι.

Πώς θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ένα πουλί που τρέφεται με…μύγες; Μάλλον, Μυγοχάφτη. Βέβαια δεν αρκούνται μόνο σε μύγες, αλλά το μενού περιλαμβάνει και άλλα έντομα. Οικογένεια με αρκετά μέλη, που μας επισκέπτονται περαστικά την άνοιξη και το φθινόπωρο. Κάποια μένουν μαζί μας και όλο το καλοκαίρι, όπως ο Σταχτομυγοχάφτης (Muscicapa striata). Τον βλέπουμε σε πολλά μέρη να κάνει σύντομες πτήσεις για να πιάσει ένα έντομο και να ξαναγυρνάει στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε.

Άλλοι τρεις εκπρόσωποι της ομάδας των μυγοχαφτών είναι ο Δρυομυγοχάφτης (Ficedula semitorquata), ο Κρικομυγοχάφτης (Ficedula albicollis) και ο Μαυρομυγοχάφτης (Ficedula hypoleuca). Έχουν αντίστοιχη συμπεριφορά με τον Σταχτομυγοχάφτη, αλλά είναι πιο σπάνιοι. Στην εμφάνιση κάποιοι έχουν αρκετές ομοιότητες και τους ξεχωρίζουμε από την παρατήρηση κάποιων ιδιαίτερων λεπτομερειών.

Ο πιο ασυνήθιστος Δρυομυγοχάφτης, μου έκανε την τιμή να ξαποστάσει για λίγο στο δέντρο απέναντι απ’ το σπίτι μου. Τον Μαυρομυγοχάφτη τον βρήκα σε ένα συγκεκριμένο δέντρο στη Φιλοθέη της Ραιδεστού, όπου πολλά πουλιά κάθονται επειδή έχει μια λιμνούλα με νερό από κάτω, όπου πίνουν νερό και κάποιες φορές κάνουν και την καθαριότητά τους.. Με τον Κρικομυγοχάφτη  συναντηθήκαμε στο φράγμα της Θέρμης, όπου μου τράβηξε την προσοχή μια ασπρόμαυρη μπαλίτσα που έκανε πτήσεις σε κύκλους στα δέντρα της λίμνης στο φράγμα, πιάνοντας έντομα και γυρνώντας και πάλι στο ίδιο σημείο.

Ένας πλουμιστός καλοκαιρινός και αρκετά εξωτικός επισκέπτης είναι και ο Μελισσοφάγος (Merops apiaster). Παρά τ’ όνομά του, δεν προτιμά τόσο τις μέλισσες όσο τα μεγαλύτερα έντομα, όπως λιβελούλες. Είναι απ’ τα ομορφότερα πουλιά που περνάν απ’ τη χώρα μας και με πολύ ιδιαίτερη και χαρακτηριστική φωνή. Φωλιάζει στα πρανή, στις κοίτες ποταμών και ρεμάτων, αλλά ψάχνει την τροφή του και σε άλλες περιοχές. Τον βλέπουμε να καραδοκεί πάνω στα καλώδια του ρεύματος για να εντοπίσει κάποιο θήραμα. Πριν λίγα καλοκαίρια έζησα μια όμορφη έκπληξη όταν, επιστρέφοντας στο σπίτι, είδα εκατοντάδες μελισσοφάγους πάνω στα καλώδια όπου μας έκαναν παρέα για αρκετές μέρες, χαρίζοντάς μας  το υγρό τους φωνητικό κάλεσμα και πολύ όμορφες εικόνες. Μάλλον είχαν εντοπίσει στα παρακείμενα μικρορρέματα άφθονη τροφή.

Εκπρόσωποι της οικογένειας των σπίζων είναι και ο Φλώρος (Carduelis chloris) και ο Κοκκοθραύστης (Coccothraustes coccothraustes). Πουλιά σποροφάγα, άλλα με προτίμηση σε μικρούς και άλλα σε μεγαλύτερους σπόρους. Τον Φλώρο τον βρίσκουμε συχνά πάνω σε γαϊδουράγκαθα και άλλα σποροπαράγωγα φυτά, να τρέφεται με βουλιμία. Ο Κοκκοθραύστης με το μεγάλο και δυνατό ράμφος του προτιμάει και πιο μεγάλους και σκληρούς καρπούς, όπως κεράσια και  βύσσινα ,σπάζοντας και τα κουκούτσια τους. Τον βλέπουμε συχνά στις κορυφές των δέντρων να αγναντεύει και να κατεβαίνει και στις κοντινές παλιουριές για να πάρει το μεζεδάκι του.

Ο Τρυποφράχτης (Troglodytes troglodytes), όνομα και πράμα, σα μικρό ποντικάκι τρυπώνει στα χαμηλά απο τους φυτοφράχτες και συστάδες πουρναριών και σαν αερικό χάνεται και  εμφανίζεται κινούμενος συνεχώς. Από τα μικρότερα πουλιά που ζουν στη χώρα μας, τον βλέπουμε περισσότερο κατά τους πιο δροσερούς μήνες.

Ο Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla) με το χαρακτηριστικό μαύρο σκουφάκι του που τον καθιστά απαραγνώριστο ανάμεσα στα πουλιά, συχνάζει κι αυτός σε πυκνούς θάμνους και μας χαρίζει ένα απ’ τα ομορφότερα κελαηδίσματα.

Το “μοντελάκι” , η μικρή star ανάμεσα στα πουλιά!! Γαλαζοπαπαδίτσα (Cyanistes cauruleus). Ένα μικρό πανέμορφο, αεικίνητο πουλάκι, που πετάει μέσα στα κλαδιά των δέντρων και μας συντροφεύει με το όμορφο κελάηδημά του. Ένα απ’ τα πουλιά που βρίσκεται στις πρώτες θέσεις προτίμησης, αν όχι στην πρώτη, των παιδιών που πέρασαν από τις δύο εκθέσεις που έχω κάνει για τα πουλιά της Θέρμης, αλλά ιδιαίτερα της κόρης μου Αριάδνης.

Η εξόρμηση για την παρατήρηση και φωτογράφιση των πουλιών κρύβει πάντα εκπλήξεις. Ξεκινάς για να βρεις κάποιο συγκεκριμένο είδος και στην πορεία σου βγαίνουν άλλα είδη που κάποιες φορές ούτε που περιμένεις να τα δεις. Έτσι λοιπόν κάποια μέρα στις αρχές  Απρίλη βγήκα για να εντοπίσω κάποια αρπακτικά στα χωράφια που βρίσκονται στις όχθες του ρέματος του Ανθεμούντα, στο ύψος της Ραιδέστου. Προς μεγάλη μου έκπληξη, ένα αρκετά μεγάλο σμήνος από Κιτρινοσουσουράδες (Motaccila flava) της “ποικίλιας” που απαντάται στη χώρα μας (Feldegg), είχε εντοπίσει τα πλημυρισμένα από τις βροχές των προηγούμενων ημερών γύρω χωράφια και έκανε στάση για να ξεκουραστεί και να τραφεί. Θέαμα αρκετά σπάνιο για τη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά ευκαιρία ανεπανάληπτη! Μου έδωσε εικόνες που θα έβρισκα ίσως μόνο σε κάποιο υγρότοπο. Βέβαια ήταν τόση η έκταση και η ποσότητα του νερού, που όντως η περιοχή φαινόταν σαν υγρότοπος, δίνοντάς μου την ευκαιρία να παρατηρήσω και άλλα είδη παρυδάτιων πουλιών (πρασινοσκέληδες,δασότρυγγες,καλαμοκανάδες,λασπότρυγγες,ποταμοσφυριχτές).

Τέλος, ένας ιδιαίτερος κάτοικος των καλαμιών σε υγρότοπους και παραλίες είναι η Τσιχλοποταμίδα (Acrocephalus arundinaceus). Φασαριώζικο πουλί, με ιδιαίτερο κάλεσμα που θυμίζει κόασμα βατράχου. ‘Οταν είναι πολλά πουλιά μαζί , η ένταση είναι σε ψηλά επίπεδα. Σταματάνε τον Ιούνη. Στέκεται αγκιστρωμένη πάνω στα καλάμια, στα χαμηλά συνήθως, ανεβαίνοντας ψηλότερα για να βρει έντομα για να τραφεί. Εκεί μας δίνει και την ευκαιρία για να την φωτογραφίσουμε.

Η παρουσία των πουλιών σε μια περιοχή, εκτός απ’ ότι την ομορφαίνει και μας δίνει την ευκαιρία να τα δούμε και να  απολαύσουμε το κελάηδισμά τους, είναι και ένας δείκτης υγείας του περιβάλλοντος. Τα πουλιά συνεισφέρουν στην όλη διαδικασία διατήρησης και αναπαραγωγής των φυτών και των δέντρων με ποικίλους τρόπους, αλλά και της διατήρησης της ισορροπίας γενικά, καταναλώνοντας και βλαβερά έντομα. Είναι υποχρέωσή μας να τους δίνουμε την κατάλληλη προσοχή και να τα φερόμαστε με αγάπη και σεβασμό. Άλλωστε εμείς έχουμε εισβάλει στο οικοσύστημα τους!!!