Ένα τέταρτο πριν τις 8, ξεπροβάλλει δειλά απ΄τον κρυψώνα του ο ήλιος. Αν δεν τον εμπόδιζε η χερσόνησος  του Φαναριού, θ’ αναδυόταν μέσα απ’ τα νερά του Θρακικού. Τον παρακολουθούμε,  στον καθημερινό του ανήφορο στο στερέωμα. Μας το επιτρέπει μόλις για ένα λεπτό, όσο είναι αδύναμο το φως του. Μετά τα μάτια μας αρχίζουν να θαμπώνουν.

Βρισκόμαστε στον “Πέτρινο Λόφο”, τον μοναχικό ξενώνα του Παύλου Χατζηθεοδώρου και της Σούλας.  Εδώ, στο παρακλάδι του ήσυχου επαρχιακού δρόμου, ανάμεσα στα ιστορικά Άβδηρα και την Νέα Κεσσάνη, έχουμε από τις 20 Δεκεμβρίου εγκαταστήσει το “στρατηγείο” μας.  Η επιλογή του σημείου δεν υπήρξε τυχαία. Εκτός από τις φιλόξενες υπηρεσίες του ξενώνα , βρίσκεται κοντά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας. Που δεν είναι άλλο από τις Λιμνοθάλασσες της Θράκης. Είναι οι διαδοχικές υφάλμυρες λιμνούλες που δύο μήνες πριν, στα τέλη του Οκτώβρη μάς είχαν καταπλήξει με την γαλήνια ομορφιά τους, την ποικιλία  και τους αριθμούς  των φτερωτών τους πληθυσμών.

– Να ξανάρθετε τον χειμώνα, μας είχε συστήσει τότε ο Βασίλης Τερζής, από το Κέντρο Πληροφόρησης Λίμνης Βιστωνίδας. Οι εικόνες που θ’  αντικρύσετε θα σας μείνουν αξέχαστες.

Δεν το μετανιώσαμε, που δώσαμε πίστη στις υποδείξεις του ειδικού. Μα ούτε κι εσείς θ’ απογοητευτείτε, αγαπητοί φίλοι, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες αυτού του άρθρου. Που ίσως σας παρακινήσει να ζήσετε τις δικές σας προσωπικές εμπειρίες και ανακαλύψεις σ’ αυτό τον παραμυθένιο και ελάχιστα γνωστό τόπο,  στην ακτογραμμή του Θρακικού.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΛΑΦΡΑΣ – ΛΕΦΡΟΥΔΑΣ

– Πριν ξεκινήσετε την περιοδεία σας στις λιμνοθάλασσες μετά το Πόρτο Λάγος, σάς προτείνω να γνωρίσετε τις διπλανές μας, της Λάφρας και της Λαφρούδας, λέει  πρωί – πρωί ο οικοδεσπότης μας ο Παύλος. Εκεί βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις του ιχθυοτροφείου της Λάφρας. Θα σας καλοδεχτεί ο Τάσσος Δημητρόπουλος.

Ξεκινάμε με αφετηρία τον “Πέτρινο Λόφο” και, στην άσφαλτο, στρίβουμε προς τα Άβδηρα δεξιά.  Στο 1,5  χλμ,. συναντάμε αριστερά την πινακιδούλα προς “ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟ ΛΑΦΡΑΣ“. Εισχωρούμε σε καλό χωματόδρομο, μέσα σε δρυοδάσος. Στα 2 χλμ. στρίβουμε αριστερά και στα 2,7 χλμ.  πάλι αριστερά. (1) Ήδη, χαμηλότερα, αποκαλύπτεται το πολύπλοκο υγροτοπικό σύμπλεγμα των Λιμνοθαλασσών της Λάφρας και της Λαφρούδας. Παρά την απόσταση, μπορούμε και με γυμνό μάτι να διακρίνουμε τις μεγάλες συγκεντρώσεις των Φοινικόπτερων των γνωστών μας Φλαμίνγκος, με τα χαρακτηριστικά λεπτεπίλεπτα ροζ πόδια και φτερά.

Κι ενώ χαμηλά ο συναρπαστικός ορίζοντας επεκτείνεται στην απεραντοσύνη του πελάγους, πιο πάνω δεσπόζει ένας λόφος δρυοσκέπαστος, πολύ θεαματικός. Η θεαματικότητά του έγκειται κυρίως στους βραχώδεις σχηματισμούς, με χρωματικούς τόνους κιτρινωπούς. Η σημαντικότερη, ωστόσο, ιδιαιτερότητα του λόφου είναι το παρελθόν του. Ένα παρελθόν που χάνεται 5000 χρόνια π.Χ. και ταυτίζεται με την παρουσία του Νεολιθικού Οικισμού της Λαφρούδας. (2)

Συνεχίζοντας την διαδρομή μας συναντάμε ένα μεγάλο κτήμα με ακακίες και, στα 3,6 χλμ. στρίβουμε δεξιά.  Λίγο πιο κάτω  αγναντεύουμε δεξιά μας την ακίνητη επιφάνεια της Λαφρούδας και, στα 4,8 χλμ. στρίβουμε αριστερά. Ήδη περνάμε κάτω από μια ανασηκωμένη μπάρα και, τέλος, στα 5,4 χλμ. (από τον “Πέτρινο Λόφο”), καταλήγουμε μπροστά στο νταλιάνι του Τάσσου.

Τη στιγμή της άφιξής μας, ο Τάσος καταγίνεται να ζυγίζει τσιπούρες και λαυράκια για κάποιους επισκέπτες.

– Τώρα είμαι στη διάθεσή σας, λέει πρόσχαρα, μόλις τελειώνει.

Περιηγούμαστε για λίγο τις εγκαταστάσεις του νταλιανού. (3) Μπροστά  μας βρίσκεται η “Χάφτη” η κυκλική δεξαμενή που επικοινωνεί τόσο με την ανοιχτή θάλασσα όσο και με το διπλανό “Χειμαδιό“. Είναι η μεγάλη, μακρόστενη πισίνα, με μάκρος 400 και πλάτος 30 μέτρα, με συνολική έκταση, δηλαδή, 12 στρεμμάτων. Η ονομασία του οφείλεται στο ότι εδώ ξεχειμωνιάζουν τα ψάρια, προστατεύονται δηλαδή από την παγωνιά, όταν πέφτει πολύ χαμηλά η θερμοκρασία του χειμώνα. Το βάθος του χειμαδιού είναι 6 περίπου μέτρα, για να παγώνει δύσκολα το νερό. Ωστόσο, κι έτσι ακόμα, υπάρχουν αρκετές δεκάδες ψαριών, τσιπούρες κυρίως, που πλέουν στην επιφάνεια νεκρές.

– Τις τελευταίες μέρες έκανε ισχυρές παγωνιές, λέει ο Τάσσος, πολλά ψάρια δεν μπόρεσαν ν΄ αντέξουν. (4)

Εμφανίζονται ψηλά, πάνω απ’ τα κεφάλια μας,  αρκετές δεκάδες μαυριδερών πουλιών, που με σχηματισμό “V ” κατευθύνονται στη Ροδόπη.

– Είναι κορμοράνοι, παρατηρεί ο Τάσσος, οι πιο αχόρταγοι ψαροφάγοι. Τίποτε δεν γλυτώνει απ΄αυτούς. Έτσι και βρουν φαΐ, τους πυροβολάς και δεν φεύγουν. Γι’ αυτό προστατεύονται με δίχτυα τα χειμαδιά.

Καθώς περνάμε πάνω από το τσιμεντένιο γεφυράκι της Χάφτης, παρατηρούμε να ρέει από το εσωτερικό της προς την θάλασσα το νερό.

– Εδώ έχουμε το φαινόμενο της παλίρροιας, εξηγεί ο Τάσσος, κάθε έξι ώρες διαδοχή πλημμυρίδας  και άμπτωτης, φουσκονεριάς και φυρονεριάς. Έτσι εναλλάσσεται διαρκώς μέσα στην λιμνοθάλασσα το νερό. (5) Πού σκοπεύετε  όμως τώρα να πάτε;

– Μια περιοδεία στην γύρω περιοχή.

– Όποτε τελειώσετε, ξαναπεράστε για καφεδάκι.

Επιστρέφουμε προς την κατεύθυνση της Λαφρούδας. Η Λαφρούδα είναι μικρότερη από την Λάφρη (1.100 στρέμματα έναντι 1.500). Είναι αβαθής, λασπώδης λιμνοθάλασσα, που επικοινωνεί με την θάλασσα μέσω στενής διαύλου. Στο νότιο τμήμα της υπάρχει τεχνητή νησίδα. Η βλάστησή της είναι των αμμοθινών και αμμωδών ακτών, αλοφυτική και ημιαλοφυτική. Τα πτηνά που μπορούμε να δούμε τον χειμώνα είναι τα Φοινικόπτερα, οι Αργυροπελεκάνοι, Κορμοράνοι, Αργυροτσικνιάδες, Πρασινοκέφαλες πάπιες και Βαρβάρες. Την θερινή περίοδο βλέπουμε Νεροχελίδονα, Καλαμοκανάδες, Χουλιαρομύτες. Τα ψάρια της Λαφρούδας είναι Τσιπούρες, Λαυράκια, Κέφαλοι, Γλώσσες και Μουρμούρες. Είναι Υγρότοπος διεθνούς σημασίας σύμφωνα με την Σύμβαση Ραμσάρ, οδηγία 79/409/ΕΟΚ, Σύμβαση Βαρκελώνης.

Διασχίζουμε ένα, λασπωμένο χωράφι για 200 περίπου μέτρα. Φτάνουμε στην ανατολική όχθη και , προφυλαγμένοι πίσω από σωρούς άμμου, φωτογραφίζουμε μια συγκέντρωση τουλάχιστον 200 Φοινικόπτερων.

Εγκαταλείπουμε, προσωρινά, την επικράτεια των δύο λιμνοθαλασσών, βγαίνουμε στην άσφαλτο και στρίβουμε δεξιά προς την Ν. Κεσσάνη. 300 περίπου μέτρα πριν απ’ το χωριό συναντάμε δεξιά την πινακίδα “ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΛΑΦΡΟΥΔΑΣ“, σε χωματόδρομο βατό. (6) 3,3 χλμ μετά, φτάνουμε στην κορυφή του λόφου του Παρατηρητηρίου, με βλάστηση από ελιές και βαλανιδιές. (Προσοχή! Στις τελευταίες εκατοντάδες μέτρων, μόλις αρχίζει να ανηφορίζει ο δρόμος, γίνεται ακατάλληλος για συμβατικά αυτοκίνητα. Για ένα 10λεπτο είναι καλύτερα να συνεχίσει κανείς με τα πόδια).

Στην κορυφή του λόφου, εκτός από την εκπληκτική θέα, μάς υποδέχεται ένα έξοχο κυκλικό κτίσμα από πέτρα. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή οφείλονται στο ΠΑ.ΚΕ.ΘΡΑ (Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης) με χορηγία του ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη. Η μοναδικότητα του κτίσματος είναι η αποτύπωση, στην ανώτερη λεία επιφάνειά του, όλων των σημαντικών χαρακτηριστικών του περιμετρικού ορίζοντα, με περιγραφή και ακριβή προσανατολισμό. Ξεκινώντας λοιπόν την οπτική περιήγησή μας από τα Α – ΝΑ προς τα Δ, συναντάμε κατά σειρά την Μονή Αγίου Νικολάου, το Πόρτο Λάγος, το Φανάρι, την (αθέατη σήμερα) Σαμοθράκη, την (επίσης αθέατη) Θάσο,  τα Άβδηρα, τον Νεολιθικό Οικισμό της Λαφρούδας, την Ξάνθη και τον ορεινό όγκο της Ροδόπης, με πάμπολλα χωριά. Η θέα, ακριβώς από κάτω,  του πολύπλοκου συμπλέγματος των λιμνοθαλασσών, με τα νησάκια, τα καναλάκια και τους κολπίσκους, είναι μοναδική. (7)

Προχωρημένο απομεσήμερο πια, επιστρέφουμε στο νταλιάνι του Τάσσου.

– Τούτη η ώρα δεν είναι για καφέ αλλά για τσιπουράκι  λέει ο φίλος μας. Καθίστε, σας έχω κρατήσει και μεζεδάκι. Είναι δυο υπέροχες τσιπούρες απ’ το νταλιάνι, όχι ψητές αλλά τηγανισμένες σε καλό λάδι, με μαστοριά. Πρέπει να ψάξω πολύ στη μνήμη μου, για να βρω τσιπούρες νοστιμότερες απ’ αυτές.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ “ΛΑΓΟΣ” Η  “ΝΤΑΛΙΑΝΙ”

Η μέρα στον “Πέτρινο Λόφο” ξεκινάει παγερή, με παχύ στρώμα πάχνης και ξαστεριά. Με μισοσκόταδο ακόμη, τρέχουμε να προλάβουμε στον Λόφο του Παρατηρητηρίου την ανατολή. Εκεί το κρύο είναι πιο τσουχτερό, το θέαμα όμως του αναδυόμενου ήλιου που αυλακώνει τις λιμνοθάλασσες, είναι γοητευτικό. Επιστρέφοντας στον Πέτρινο Λόφο, μας περιμένει ο αχνιστός καφές που μας έχει ετοιμάσει η Σούλα. Τον συνοδεύουμε με σπιτικές μαρμελάδες και ομελέττα με φρέσκα αυγά. Τις εντυπώσεις κλέβει ο “Γκιουζλεμές“, μικρασιάτικο πιτάκι με χειροποίητο φύλλο, τηγανισμένο με φρέσκο βούτυρο και τυριά. ( Ειδική συνταγή για όσους θέλουν να ελέγξουν τριγλικερίδια και χοληστερίνη).

Ξεκινάμε να συναντήσουμε στο Κέντρο Πληροφόρησης  τον Βασίλη. Η περιοδεία στις λιμνοθάλασσες προοιωνίζεται εικόνες μοναδικές.

Νέα Κεσσάνη, Αλυκές και Λιμνοθάλασσα Νέας Κεσσάνης,  με τα Φοινικόπτερα, τους Πελεκάνους,  τους Σταχτοτσικνιάδες και τις Πάπιες. Μετά την συλλογή, τον Οκτώβρη, και του τελευταίου αλατιού, είναι ήρεμες πια οι αλυκές, χωρίς μηχανήματα και ανθρώπους.

Συνεχίζουμε για Πόρτο Λάγος. Το διάσημο ψαροχώρι, με τον μεγάλο αλιευτικό στόλο και τα ασφαλέστατα λιμάνια, μάς υποδέχεται θορυβώδες και ζωντανό. Πολύ φυσιολογικό, αφού σήμερα είναι Σάββατο, μέρα του παζαριού. Εισχωρούμε ανάμεσα σε εμπορεύματα και προϊόντα του τόπου, ψάρια, φρούτα και ζαρζαβατικά,  πωλητές και αγοραστές, παζάρια και διαφημίσεις της πραμάτειας, καλαμπούρια και χωρατά. Πίνουμε ένα υπαίθριο καφεδάκι, ζούμε για λίγο την ατμόσφαιρα του παζαριού, τόσο ευχάριστη,  γραφική και αυθεντική.

Ξαναβγαίνουμε στην άσφαλτο και συνεχίζουμε στην γέφυρα του Πόρτο Λάγος. Είναι η στενή λωρίδα ξηράς, που παρεμβάλλεται ανάμεσα στην αχανή Λίμνη Βιστωνίδα προς τα βόρεια και την Λιμνοθάλασσα Λάγος ή Νταλιάνι, νότια του δρόμου. Χαρακτηριστική και γνώριμη είναι η εικόνα των κορμοράνων, που λιάζονται στεγνώνοντας τα φτερά τους στους πασσάλους της Βιστωνίδας, μετά τα μακροβούτια για το πρωινό τους φαγητό. Ωστόσο, με τη διέλευση της Εγνατίας Οδού, μερικά χιλιόμετρα βόρεια της λίμνης, οι ειδυλλιακές αυτές εικόνες γίνονται όλο και σπανιότερες για τα μάτια των σύγχρονων ταξιδευτών.

Δύο χιλιόμετρα μετά το Πόρτο Λάγος φτάνουμε δίπλα στην πασίγνωστη και πολυφωτογραφημένη Μονή του Αγίου Νικολάου, μετόχι της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Χτισμένη πάνω στην γραφική νησιδούλα της Λιμνοθάλασσας του Λάγους η Μονή, έχει εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη παλαιοχριστιανικής εποχής.

Δεκάδες φορές στο παρελθόν  – έχουμε σταματήσει στην γραφικότατη μονή ή απλά έχουμε περάσει έξω απ΄αυτήν.  Όμως ποτέ ως τώρα δεν είχαμε λοξοδρομήσει στον δρομίσκο δεξιά, μετά την μονή. Τούτη τη φορά όμως  με την παρουσία του Βασίλη, δεν είμαστε ανυποψίαστοι τουρίστες.

– Ας στρίψουμε εδώ δεξιά, λέει ο Βασίλης, ένα χιλιόμετρο μετά την μονή.

Βγαίνουμε από τον κεντρικό δρόμο, περνάμε γεφυράκι και, με καλό ασφαλτόδρομο, εισχωρούμε στα ενδότερα της Λιμνοθάλασσας του Λάγους.

­- Πού οδηγεί αυτός ο δρόμος ;

–Καταλήγει, στις εγκαταστάσεις του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Βιστωνίδας, απέναντι από το Πόρτο Λάγος. Εμεί όμως πρώτα θ΄ακολουθήσουμε έναν χωματόδρομο δεξιά.

Βρίσκουμε μετά από 500 μέτρα τον χωματόδρομο, που στην ουσία είναι μια στενή, ευθύγραμμη λωρίδα στεριάς, που εισδύει στην λιμνοθάλασσα και κατευθύνεται παράλληλα με την Εθνική Οδό, με φορά αντίστροφη, προς την μονή. Η διαδρομή είναι αληθινή αποκάλυψη. Έτσι όπως εισχωρούμε, όλο και βαθύτερα, στα άδυτα της λιμνοθάλασσας, ενεδρεύουν εικόνες απρόσμενης ωραιότητας, τελείως αθέατες από την Εθνική Οδό. Πρωταγωνιστές είναι το πανταχού  παρόν υγρό στοιχείο με τα πολύπλοκα κανάλια, οι πυκνοί καλαμιώνες και, κυρίως τα αναρίθμητα πουλιά. Που, κάθε στιγμή, ξεπετάγονται μπροστά μας, με τέτοια συχνότητα, τόσο πλήθος και ποικιλία, που δεν έχουμε ποτέ, ως τώρα, σε άλλο υγρότοπο συναντήσει. Φαίνεται,  σαν όλη η ορνιθοπανίδα του Λάγους να βρίσκεται σήμερα εδώ, για να μας καταπλήξει με την ακαταμάχητη γοητεία της. Μια γοητεία που εκδηλώνεται με κάθε φτερούγισμα, κάθε πετάρισμα, άλλοτε με χαμηλή θεαματική πτήση παράλληλα με το νερό και άλλοτε με γρήγορη  άνοδο και ήρεμες κινήσεις στον ουρανό.

Κορμοράνοι, λοιπόν, και Λαγγόνες, Φοινικόπτερα και Βουβόκυκνοι, Αργυροπελεκάνοι, Λευκοτσικνιάδες και Πρασινοκέφαλες Πάπιες, ανυψώνονται ή μετακινούνται στο πέρασμά μας, ψάχνοντας ασφαλέστερο κρυψώνα, μακρυά απ’ τα αδιάκριτα βλέμματά μας. Ακούγονται στ΄αριστερά φτερουγίσματα δυνατά. Την ίδια στιγμή, μερικές μεγάλες, γνώριμες σιλουέτες, απογειώνονται από το χορτάρι και με πτήση αρχοντική φτάνουν 200 μέτρα μακρύτερα, σ’ ένα απότομο πρανές. Εκεί, στην κορυφή του, αραδιάζονται στη σειρά και μας παρακολουθούν  με απόλυτη ηρεμία πια. Είναι, βέβαια, Σταχτοτσικνιάδες, οι μεγαλύτεροι σε διαστάσεις ερωδιοί, από τα πιο επιφυλακτικά και καχύποπτα πουλιά.

Αριθμεί πολλές δεκάδες άτομα, είναι από τις μεγαλύτερες αυτή η αποικία των Σταχτοτσικνιάδων. Καθώς συνεχίζουμε, προβάλλει απέναντί μας ο Άγιος  Νικόλαος  ανάμεσα από καλαμιώνες, πελεκάνους, κορμοράνους και γαλήνια νερά. Είναι μια πρωτόγνωρη, πολύ διαφορετική εικόνα της Μονής.

Με συνολικό μήκος 1,4 χλμ ο στενός χωματόδρομος φτάνει στο τέλος του, κυκλωμένος από νερό. Μόνον με πλωτά μέσα μπορεί πια να συνεχίσει κανείς . Επιστρέφουμε, λοιπόν, και πάλι στον ασφάλτινο παράδρομο, συνεχίζουμε για λίγο και μετά στρίβουμε σ΄έναν άλλο χωματόδρομο αριστερά. Ο δρόμος αυτός, με νότιο προσανατολισμό, καταλήγει στους ιχθυοφράκτες και στο κανάλι επικοινωνίας με την θάλασσα. Είναι μια διαδρομή ενός χιλιομέτρου, που γεμίζει το οπτικό μας πεδίο με απίστευτους αριθμούς πουλιών. Πάμπολλοι Σταχτοτσικνιάδες, περισσότερα Φοινικόπτερα, κυρίως όμως Κορμοράνοι. Μερικές εκατοντάδες μέτρα στ΄ανοιχτά προβάλλει ένα νησάκι. Κοντά του δυο μικρότερες αμμονησίδες,  που εμφανίζονται παροδικά ή εξαφανίζονται, ανάλογα με την στάθμη του νερού. Κάθε τετραγωνικό εκατοστό απ΄αυτά τα νησάκια μοιάζει κυριευμένο, κατάμαυρο, από αναρίθμητους Κορμοράνους και Θαλασσοκόρακες.

– Σε πόσα υπολογίζεις τα πουλιά ; ρωτάμε τον Βασίλη.

– Τουλάχιστον σε 5.000. Αυτά τα νησάκια χρησιμεύουν ως σημεία ημερήσιας ξεκούρασης και στεγνώματος των φτερών μετά το καθημερινό φαγητό. Για την διανυκτέρευσή τους, όμως, ένας μεγάλος αριθμός απ’ αυτά τα πουλιά, μετακομίζει στο νησάκι του Αγίου Χριστόφορου, μετά το Φανάρι ή στις εκβολές του Κομψάτου και του Νέστου.

Επιστρέφοντας και πάλι στην εσωτερική άσφαλτο, συνεχίζουμε για 1,2 χλμ και καταλήγουμε μπροστά στις εκτεταμένες αλιευτικές εγκαταστάσεις του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Βιστωνίδας, ο οποίος έχει και την εκμετάλλευση της λιμνοθάλασσας.

Ολοκληρώνουμε έτσι την περιήγησή μας στην, αθέατη από το δρόμο αλλά με τόσο μεγάλο ενδιαφέρον, Λιμνοθάλασσα Λάγος ή Νταλιάνι και επιστρέφουμε πάλι στην Παλιά Εθνική Οδό προς Κομοτηνή.

ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΞΙ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ

Μετά τον Άγιο Νικόλαο βρισκόμαστε ήδη στον Νομό Ροδόπης. Έξι λιμνοθάλασσες , η μία δίπλα στην άλλη, υπάρχουν κατά μήκος της ακτογραμμής του Θρακικού. Ειν’ ένα γεωφυσικό φαινόμενο μοναδικής ιδιομορφίας αλλά και οικολογικής σημασίας στην Ελλάδα. Εγκαταλείπουμε λοιπόν, την Παλιά Εθνική Οδό προς Κομοτηνή και στρίβουμε δεξιά προς Φανάρι. Στη στροφή του δρόμου μάς υποδέχονται οι αχυρένιες καλύβες, που αναπαριστούν τον  παραδοσιακό οικισμό των Σαρακατσάνων. Εδώ κάθε χρόνο αναβιώνουν τα “Καλογιάννεια“, αφιερωμένα στο γενέθλιο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.

Ο δρόμος κινείται κοντά στις  Α – ΝΑ όχθες της Λιμνοθάλασσας του Λάγους. Πλησιάζουμε έναν ελαιώνα. Εκεί όπου τελειώνει το κτήμα και αρχίζει το νερό, προβάλλουν Αργυροπελεκάνοι. Είναι μια θέση ξεκούρασης, που φιλοξενεί τα πουλιά από τα τέλη Αυγούστου μέχρι και τον Μάρτιο. Πλησιάζουμε ήσυχα μέσα από τον ελαιώνα και τα φωτογραφίζουμε χωρίς πρόβλημα.

Σε απόσταση 4,4 χλμ. από τις καλύβες των Σαρακατσάνων – και πριν ακόμα φτάσουμε στο Φανάρι  – συναντάμε στ’ αριστερά μας έναν χωραφόδρομο, που σ΄ελάχιστα λεπτά μάς οδηγεί στην Β – ΒΑ όχθη της Ξηρολίμνης. Είναι η πρώτη κατά σειρά από τις έξι παράκτιες λιμνοθάλασσες της Ροδόπης.  Η έκτασή της ξεπερνάει τα 1.500 στρέμματα και την χειμερινή περίοδο μπορεί να μεγαλώσει.

Η Ξηρολίμνη χωρίζεται από την θάλασσα με μια ωραία αμμουδερή παραλία, που εκτείνεται ανάμεσα στο ανατολικό άκρο του Φαναριού και δυτικά του οικισμού της Αρωγής. Τον χειμώνα είναι  χαρακτηριστική στην λιμνοθάλασσα η παρουσία Κύκνων αλλά και αρκετών σπάνιων μεταναστευτικών χηνόμορφων πουλιών, όπως το Σφυριχτάρι, ο Θαλασσοπρίστης και το Γκισάρι. Αρκετά πουλιά βλέπουμε σήμερα κι εμείς: Κύκνους, Αργυροπελεκάνους, Φαλλαρίδες, Κορμοράνους και κάποιους Ερωδιούς. Υπάρχουν και Φοινικόπτερα, που ο Βασίλης τα υπολογίζει σε περισσότερα από 500.

Η αξία της Ξηρολίμνης για την ιχθυοπανίδα της περιοχής είναι μεγάλη καθώς, εκτός από τα ψάρια που ζουν σ’ αυτήν, όπως οι Γοβιοί και η Αθερίνα, εισέρχονται κάθε άνοιξη και καλοκαίρι Τσιπούρες, Κέφαλοι και άλλα είδη για εύρεση καταφυγίου και διατροφή. Σημειώνουμε επίσης, πως η Ξηρολίμνη είναι η μόνη από τις 6 λίμνες,  με καλαμιώνα που αναπτύσσεται στην νότια πλευρά της. Στα Β και Δ υπάρχουν αλμυρόβαλτοι, που πλημμυρίζουν από υφάλμυρα νερά, που ευνοούν την ανάπτυξη αλόφιλης βλάστησης. Συνεχίζοντας για λίγο ακόμη τον χωματόδρομο φτάνουμε σε κάποιο ελαφρά υπερυψωμένο σημείο, το μοναδικό στην όχθη της Ξηρόλιμνης, απ΄όπου έχουμε ωραία εικόνα στην λιμνοθάλασσα και στο Φανάρι. Εδώ δραστηριοποιείται ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός Φαναρίου, που εκμεταλλεύεται τα αλιεύματα της λιμνοθάλασσας,  έναντι ενοικίου.

Μετά το Φανάρι αρχίζει η παραθαλάσσια διαδρομή μας παράλληλα με την αχανή, αμμουδερή παραλία της Αρωγής.  Καθώς τελειώνει η Ξηρολίμνη, συναντάμε το στόμιο που την τροφοδοτεί με θαλασσινό νερό. Στον οικισμό της Αρωγής μια διακλάδωση του δρόμου κατευθύνεται βόρεια, προς το εσωτερικό και τον οικισμό της Μέσης. Εμείς συνεχίζουμε την παράκτια διαδρομή μας, θαυμάζοντας πάντα αυτή την απέραντη αμμουδερή παραλία με τα τόσα καθαρά, ρηχά και φιλικά νερά. Ήδη όμως έχουμε φτάσει στο νότιο τμήμα της Λιμνοθάλασσας Αρωγής ή Καρατζά.

Ήδη στα γαλήνια νερά ροδίζουν μεγάλες συγκεντρώσεις Φοινικόπτερων, με φόντο το Παπίκιο όρος στην οροσειρά της Ροδόπης. Λίγο μεγαλύτερη από την Ξηρολίμνη η Αρωγή, περιβάλλεται από μερικώς καλλιεργούμενους λόφους, ενώ μόνον στα νότια υπάρχει μια λωρίδα με αλμυρόβαλτους. Ένα μακρόστενο νησάκι ξεχωρίζει στο κέντρο περίπου της Αρωγής, με συγκεντρώσεις Αργυροπελεκάνων.

– Είναι αγαπημένος τόπος για τους Πελεκάνους το νησάκι, εξηγεί ο Βασίλης. Είναι επίσης και τόπος αναπαραγωγής για τα Νεροχελίδονα και τα Γλαρόνια. Στους λασπότοπους, επίσης, έχουμε συχνές επισκέψεις πολλών παρυδάτιων πουλιών, όπως η Τουρλίδα, η Λασποσκαλίδρα, ο Καλαμοκανάς και το Μπεκατσίνι. Οι λασπότοποι στο βόρειο τμήμα της λιμνοθάλασσας αποτελούνται από αργιλλικά και αμμώδη εδάφη, όπου ζουν πολλά είδη εντόμων και σκουληκιών. Στα νότια οι αλμυρόβαλτοι πλημμυρίζουν από νερά και γι’ αυτό ευδοκιμούν αλόφιλα είδη βλάστησης.(9)

Εκτός όμως από τα παραπάνω χαρακτηριστικά της, η Λιμνοθάλασσα της Αρωγής έχει και ιδιαίτερο περιηγητικό ενδιαφέρον για κάθε φυσιολάτρη. Αρκεί ν’ αφήσει κάποιος το αυτοκίνητό του στην ακροθαλασσιά, να πάρει την οικογένειά του και να βαδίσει τα 100 περίπου μέτρα του ωραίου πεζόδρομου ως το ξύλινο κιόσκι θέας και παρατήρησης. Εκεί θα έχει το προνόμιο να βρεθεί ελάχιστα μέτρα πάνω απ’ τα γαλήνια νερά.

Φοινικόπτερα, Πελεκάνοι, αντανακλάσεις με το Παπίκιο όρος, πεταρίσματα και φωνούλες πουλιών, μα πάνω απ΄όλα μια απέραντη ψυχική ηρεμία, προσφέρει ο τόπος στον τυχερό επισκέπτη.

Ένα ακόμη ωραίο έργο έχει δημιουργηθεί στο νότιο τμήμα της λίμνης, παράλληλα με την παραλία. Είναι ένα δίκτυο ποδηλατόδρομου και πεζόδρομου, μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου, για ήρεμους περιπάτους, με ταυτόχρονη θέα  λιμνοθάλασσας και πελάγους, γαλήνιων νερών στ΄αριστερά και μικροκυμάτων στα δεξιά. Αν, μάλιστα, δεν ήταν τόσο πολλά τα σκουπίδια και οι φθορές, τότε το όλο έργο θα ήταν κάτι πολύ ιδιαίτερο γι΄αυτή την περιοχή.

Πλησιάζουμε τον οικισμό της παραθαλάσσιας “Μέσης”. Ένα ασυνήθιστο, όσο και ρομαντικό θέαμα προβάλλει στον τσιμεντένιο μόλο, πάνω απ΄την ακτή. Είναι ένα νιόπαντρο ζευγάρι, που αποτυπώνει φωτογραφικά τις πρώτες – μετά τον γάμο – ευτυχισμένες του στιγμές. Μετά τις ντελικάτες σιλουέττες των πουλιών, η συγκεκριμένη εικόνα είναι τόσο ειδυλλιακή , που δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορο τον φωτογραφικό μας φακό.

Ούτε όμως είναι δυνατόν να μην κινήσει το ενδιαφέρον μας η σύναξη των μελών του Αγροτικού Αλιευτικού Συνεταιρισμού “Ποσειδών“. Ένας συνεταιρισμός με 21 μέλη που ιδρύθηκε  το 1963, μισό αιώνα πριν. Σήμερα τα μέλη του έχουν μια υπαίθρια συγκέντρωση, εδώ στις εγκαταστάσεις του νταλιανιού της Λιμνοθάλασας “Μαύρης Λίμνης” ή Αρωγής.

– Πώς από τα μέρη μας βρε παιδιά; ρωτάει ο Πρόεδρος του Συνεταιρισμού, Ανέστης Παπούλιας.

– Θαυμάζουμε τις ομορφιές του τόπου. Από πότε όμως λειτουργεί τούτο το νταλιάνι ;

– Το στόμιο που επικοινωνεί με τη θάλασσα ανοίχτηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ενώ το  χειμαδιό που βλέπετε φτιάχτηκε γύρω στα 1984-85.

– Και τι ψάρια βγάζει, πρόεδρε, το νταλιάνι;

-Κυρίως τσιπούρες, κεφάλια και λαυράκια.

Στην αλιευτική περίοδο, από τον Αύγουστο ως τον Φεβρουάριο, η παραγωγή του νταλάνιου μπορεί να φτάσει τους 10 περίπου τόνους. Περιεργαζόμαστε τις κάσες γεμάτες με ολόφρεσκα ψάρια. Ανάμεσά τους κι ένα υπέροχο λαυράκι, που η ζυγαριά το βγάζει να είναι 1.800 γραμμάρια. Πριν αποχαιρετίσουμε τους εγκάρδιους ανθρώπους δεχόμαστε το δώρο τους : δυο μεγάλες σακούλες με κεφαλόπουλα κα λαυράκια.

– Έτσι, για να πιείτε ένα τσιπουράκι στην υγειά του Ποσειδώνα, λένε,  καθώς μας αποχαιρετάνε.

Από την παραθαλάσσια Μέση ένας δρόμος κατευθύνεται προς τα ενδότερα της περιοχής, τον ηπειρωτικό οικισμό της Μέσης. (10) Εμείς στρίβουμε δεξιά, περνάμε από μικρή λιμνούλα και συνεχίζουμε έναν χωματόδρομο, ανάμεσα στην θάλασσα και το νότιο τμήμα της Λιμνοθάλασσας Αλυκής. Με ωοειδές σχήμα και σημαντική έκταση, η Λιμνοθάλασσα της Αλυκής φιλοξενεί στο βόρειο τμήμα της εκτεταμένες αλυκές, που δεσπόζουν με τους ογκώδεις σωρούς των αλατιών. Τα πουλιά που αναπαράγονται στην Αλυκή είναι τα Νεροχελίδονα και τα Γλαρόνια, ενώ είναι μεγάλη και η ποικιλία των Γλάρων. Τον χειμώνα είναι χαρακτηριστική η παρουσία της Βαρβάρας και Αβοκέτας, σε σημαντικούς, μάλιστα, αριθμούς. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της περιοχής προς τα νότια, ανάμεσα στις δυο μικρές λιμνοθάλασσες  που πλαισιώνουν την Αλυκή, είναι τα μεγάλα αλμυρά έλη με την αλόφιλη βλάστηση. Εντυπωσιακές είναι εδώ και οι αμμοθίνες, με την ιδιαίτερη αμμόφιλη βλάστησή τους.

Ο ευθύς χωματόδρομος διασχίζει έναν παραθεριστικό οικισμό  με λυόμενες κατοικίες, που έχει αναπτυχθεί παράλληλα με την αμμουδερή ακτή και δεν εντυπωσιάζει ιδιαίτερα την αισθητική μας. Ο δρόμος τερματίζει δύο περίπου χιλιόμετρα μετά, μπροστά στο κανάλι του στομίου της Αλυκής, όπου βρίσκεται άλλο ένα νταλιάνι, με μεγάλο χειμαδιό, του Συνεταιρισμού Ποσειδών.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ

ΠΤΕΛΕΑΣ, ΕΛΟΥΣ, ΛΙΜΝΗΣ

Επιστρέφουμε στην παραλιακή Μέση και κατευθυνόμαστε στα ηπειρωτικά. Για αρκετή ώρα περιπλανιόμαστε σε χωραφόδρομους με απέραντες οργωμένες εκτάσεις, πάνω από τις αλυκές και την Λιμνοθάλασσα Αλυκής. Διακρίνουμε αρκετές μικροσυγκεντρώσεις φοινικόπτερων, ενώ θεαματικές είναι και οι αντανακλάσεις της Αλυκής.

Βγαίνουμε και πάλι στο ασφάλτινο οδικό δίκτυο, αφήνουμε αριστερά την διακλάδωση προς Μέση και Φανάρι και συνεχίζουμε δεξιά (ανατολικά) προς Γλυφάδα και Λίμνη Ισμαρίδα (11). Στην είσοδο της Γλυφάδας βρίσκουμε τις πινακίδες προς Ισμαρίδα και Πτελέα. Στρίβουμε για Πτελέα, κατευθυνόμαστε νότια έξω απ’ την Γλυφάδα και λίγο πιο κάτω, βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα θέαμα ασυνήθιστο. Έξω από το δρόμο βρίσκονται οι εγκαταστάσεις διατροφής των αγελάδων αναπαραγωγής του Γιάννη Τοπτσικιώτη. Είναι πανέμορφα ζώα,  που μασουλάνε ήρεμα το χορτάρι τους,  με τα κεφάλια το ένα δίπλα στο άλλο, σε μια μακρυά γραμμή, παράλληλα με το δρόμο. Ο Γιάννης μάς δείχνει τον «Τάσσο», έναν υπέροχο ταύρο, μοναδικό και προνομιούχο αρσενικό, ανάμεσα σε τόσα θηλυκά.

Ένα πολύ ιδιαίτερο τοπίο προβάλλει, καθώς κατηφορίζουμε νότια, με κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Μπροστά και αριστερά μας απλώνονται, με αρχοντική μεγαλοπρέπεια, οι μεγάλες υδάτινες επιφάνειες της Πτελέας και του Έλους, ενώ ταυτόχρονα δεξιά η γαλήνια λεκάνη της Αλυκής. Τις δύο πρώτες χωρίζει στο κάτω μέρος μια στενή, φυσική λωρίδα γης, η οποία έχει διακοπεί τεχνητά. Δύο τεχνητοί δίαυλοι, στο νότιο τμήμα, τις ενώνουν με την θάλασσα. Παλιότερα οι δύο λιμνοθάλασσες είχαν την ονομασία “Καρακατζέλης“.

Στην Πτελέα  και το Έλος, ανάμεσα στα πουλιά που αναπαράγονται είναι η Αβοκέτα και η Βαρβάρα. Αξιοσημείωτο είναι,  ότι στην Πτελέα παλιότερα εμφανίζονταν ο μεγαλύτερος πληθυσμός Φοινικόπτερων στην Ελλάδα. Το χειμώνα, επίσης, εμφανίζονται εκατοντάδες μεταναστευτικά: χηνόμορφα, πελαγόμορφα και χαραδιόμορφα πτηνά.

Στην ακροθαλασσιά συνεχίζουμε τον αμμουδερό δρόμο προς τ’ ανατολικά. Ένα μίλι στ’ ανοιχτά αγναντεύουμε το νησάκι του Αγίου Χριστόφορου κατακυριευμένο από 3.000 περίπου κορμοράνους. Να και μια από τις σπάνιες αποικίες Λευκοτσικνιάδων. Ανάμεσα σε λειμώνες με αναρίθμητες Αρμυρήθρες προβάλλει το χαρακτηριστικό ερειπωμένο τούβλινο σπιτάκι. Τον περασμένο Οκτώβρη είχαμε την τύχη να το φωτογραφίσουμε, όταν οι αρμυρήθρες ήταν διακοσμημένες από την φύση του φθινοπώρου με τον πιο λαμπρό τους χρωματισμό.

Αμέσως μετά την Λιμνοθάλασσα του Έλους ο δρόμος τερματίζει μπροστά στον δίαυλο, που τροφοδοτεί την λιμνοθάλασσα με θαλασσινό νερό. Στον αντικρυνό λόφο δεσπόζει το λευκό εκκλησάκι των 12 Αποστόλων. Λίγο χαμηλότερα βρίσκεται και η “Λίμνη“, η τελευταία λιμνοθάλασσα της Ροδόπης. Είμαστε μόλις μια δρασκελιά μακρυά, με την παρουσία όμως του διαύλου ανάμεσά μας,  είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε έναν πολύ μεγάλο οδικό κύκλο για να την δούμε.

Η μικρή αυτή λιμνούλα, μαζί με τον αναξιοποίητο αρχαιολογικό χώρο της Στρύμης και την κορυφαία θέα από τον λοφίσκο των 12 Αποστόλων είναι οι τελευταίες μας εικόνες από την μεγάλη τούτη περιοδεία στις Λιμνοθάλασσες της Θράκης. Μιας περιοδείας που μπορεί με τις ποικιλόμορφες εικόνες της να συντηρήσει για ολόκληρο το χρόνο το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών: οικογενειών, φωτογράφων, παρατηρητών πουλιών, φυσιολατρών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κρατήσαμε, ως επίλογο, μερικές από τις ωραιότερες γευστικές εμπειρίες μας στην περιοχή

Στον Πέτρινο Λόφο, λοιπόν, κυριάρχησε η εξαιρετική κουζίνα της Σούλας: οι πίτες με το χειροποίητο φύλλο, το χοιρινό με λαδορίγανη, τα φιλετάκια κοτόπουλου με γλυκόξινη σάλτσα

Στις ψησταριές του Πέτρινου Λόφου ανάψαμε, τα κάρβουνα και καλοψήσαμε τα υπέροχα ψάρια, κεφαλόπουλα και λαυράκια, που μας χάρισαν οι φίλοι από τον Συνεταιρισμό «Ποσειδών».

Στο νταλιάνι του Τάσου, εκτός από τις θαυμάσιες τηγανιτές τσιπούρες, απολαύσαμε κι ένα λαυράκι 800 γραμμαρίων, ψημένο περίφημα από τον Τάσο.

Τέλος, ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στο ταβερνάκι «Πόρτο Κάλλη», στο λιμάνι του Πόρτο Λάγους. Εδώ καθίσαμε για ένα αποχαιρετιστήριο τσιπουράκι με τον Βασίλη. Με 40 χρόνια παρουσίας  στην ίδια θέση το μαγαζάκι, έχει παραδώσει, τα τρία τελευταία χρόνια την σκυτάλη της λειτουργίας του στους αδελφούς Φώτη και Σωτήρη Ξενάκη, στη μαμά Χρυσούλα και στο μπαμπά Αποστόλη. Είναι μια οικογένεια που έχει διακοσμήσει τους τοίχους με παλιές φωτογραφίες του Πόρτο Λάγος και κάνει τα πάντα για να ευχαριστήσει του επισκέπτες του τόπου.

Και τι δεν είχε λοιπόν τσιπουράκι μας! Εκτός από τα ολόφρεσκα ψαράκια του Πόρτο Λάγος υπήρχε μια γκάμα τσιπουρομεζέδων, εντυπωσιακή σε ποικιλία  πρωτοτυπία και νοστιμιά: αρχικά Λυκουρίνος, δηλαδή «μυξηνάρι» (το νοστιμότερο είδος κέφαλου) καπνιστό. Στη συνέχεια λεπτές φέτες Καπνιστού Μπακαλιάρου. Σαρδέλα αλίπαστη εκπληκτική. Φιλεταρισμένο Καπνιστό Σκουμπρί. Κεφαλόπουλο «Τσιμπίδα», δηλαδή ανοιγμένο «γούνα» και ψημένα. Δεν ξέρω πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να βρει σ’ εάν μαγαζί όλους αυτούς του μεζέδες, τους τόσο ξεχωριστούς. Οι περισσότεροι μάλιστα απ’ αυτούς παρασκευάζονται από τοπική οικογενειακή επιχείρηση στο φανάρι του Αλέξανδρου Βασταρδέλη τηλ. 25350 031200.

Το τηλέφωνο του «Πόρτο Κάλλη» είναι 25410 99025 & 6976302470.

Με τέτοιες συνολικές εμπειρίες από τον τόπο δεν είναι παράξενο, που σκεφτόμαστε ήδη έντονα τη στιγμή της επιστροφής.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ευχαριστούμε θερμά

-Τους οικοδεσπότες μας Παύλο και Σούλα, για την εξαίρετη φιλοξενία στον «Πέτρινο Λόφος»

-Τον Τάσο Δημητρόπουλο, από το νταλιάνι της Λάφρας.

-Τον Πρόεδρο του «Ποσειδώνα», Ανέστη Παπουλιά.

-Τον κτηνοτρόφο Γιάννη Τοπτσικιώτη

-Την οικογένεια Ξενάκη, από την ψαροταβέρνα-ουζερί «Πόρτο Κάλλη»

-Τέλος, θερμότατα ευχαριστούμε το Κέντρο Πληροφόρησης Λίμνης Βιστωνίδας και προσωπικά τον καλό φίλο Βασίλη Τερζή, για το ενδιαφέρον τις πολύτιμες βοήθειες  και τον χρόνο του στις πολύωρες περιηγήσεις μας

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑΣ-ΙΣΜΑΡΙΔΑΣ : τηλ. 25410 96646 www.epamath.gr

ΔΙΑΜΟΝΗ: «ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΛΟΦΟΣ» Ν. ΚΕΣΣΑΝΗ ΞΑΝΘΗΣ τηλ. 25410 96930, 6986158007 & 6978463657

ΕΣΤΙΑΣΗ: «ΠΟΡΤΟ ΚΑΛΛΗ»  ΠΟΡΤΟ ΛΑΓΟΣ τηλ. 25410 99025 & 6976302470

ΑΓΟΡΑ ΦΡΕΣΚΩΝ ΨΑΡΙΩΝ: ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟ ΛΑΦΡΑΣ τηλ. 6944393330

ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟ ΠΩΣΕΙΔΩΝΑ τηλ. 697707172