Το αιματηρό παρελθόν

Προχωράς στην όμορφη φύση που δειλά ξεμυτίζει κι ανθίζει. Σκάνε τα μπουμπούκια στο χειμωνιάτικο πρωινό. Ηρεμία και ανάπαυση του νου και του οφθαλμού. Κοιτάς το επιβλητικότατο μνημείο στην κορυφή του λόφου. Κλείνεις τα μάτια. Δια μαγείας η ηρεμία διασαλεύεται. Ήχοι πολέμου, κρότοι, ουρλιαχτά. Μεταφέρεσαι στο καλοκαίρι του 1913. Ελληνικά και βουλγαρικά στρατεύματα μάχονται με μανία για την επικράτηση, μετά την κοινή επιτυχή επίθεση ενάντια σε μια οθωμανική αυτοκρατορία που καταρρέει. Ανοίγεις τα μάτια να δεις τα πτηνά της λίμνης που σε εντόπισαν και σε καλούν. Κλείνεις τα μάτια και μεταφέρεσαι στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, σε άλλες φονικότατες μάχες. Τα συμμαχικά ελληνικά και βρετανικά στρατεύματα παρατίθενται στα νότια της λίμνης, ενώ τα βουλγαρικά στα ανατολικά. Κι αν αδυνατείς να το πιστέψεις, ιδού η απόδειξη.

Σε λόφο στα νότια της λίμνης, που έχει ονομαστεί αποικιακός (Colonial Hill), δεσπόζει μνημείο για τους πεσόντες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το βρετανικό Μνημείο Δοϊράνης (Doiran Memorial). Η βρετανική αυτοκρατορία σε όλο της το μεγαλείο. Μνημείο συγκλονιστικό και μεγαλεπήβολο. Ο εντυπωσιακός οβελίσκος φαίνεται από μακριά, κυριαρχεί στο τοπίο και το σηματοδοτεί. Οι δύο μαρμάρινοι λέοντες συμβολίζουν την πάλαι ποτέ κραταιά βρετανική αυτοκρατορία. Εις ένδοξον μνήμην 416 αξιωματικών και 10.262 οπλιτών του Βρετανικού στρατού πεσόντων εν Μακεδονία και Σερβία (1915-1918). Τόση νιότη σπαταλημένη…

Και δύο νεκροταφεία πιο κάτω, ένα για τους Έλληνες πεσόντες κι ένα για τους Βρετανούς στρατιώτες, δεν σε αφήνουν να ξεχάσεις. Στο βρετανικό στρατιωτικό κοιμητήριο αναπαύονται 1.338 νεκροί (449 αφανείς, άγνωστοι στρατιώται). Άγνωστοι για εμάς, γνωστοί όμως στον Θεό, όπως αναγράφεται στην ταφόπλακα που τους σκεπάζει: «A soldier of the Great War. Known unto God». Αυτόματα ο νους μου πηγαίνει στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη, δια στόματος του Περικλή: «Μία κλίνη κενή φέρεται εστρωμένη των αφανών». Κι ένα σκυλάκι αμέριμνο να χοροπηδά ανάμεσα στους τέλεια στοιχισμένους τάφους. «Their name liveth for evermore» λέει η επιγραφή. Στο ελληνικό στρατιωτικό κοιμητήριο, με τους τάφους 102 Ελλήνων αξιωματικών και στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη Μάχη της Δοϊράνης (5/9/1918) διαβάζεις τους στίχους του Διονύσιου Σολωμού από το ποίημα «Εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάιρον»:

«Είναι αυτοί που πολεμώντας εσκεπάσανε τη γη,

πάνου εις τ’ άρματα βροντώντας με το ελεύθερο κορμί».

Η λίμνη σήμερα 

42.8 τετραγωνικά μέτρα καλύπτει η λίμνη, από τα οποία 15.2 ανήκουν στην Ελλάδα.  Σήμερα η λίμνη έχει δύο όψεις. Στην ελληνική πλευρά συναντάμε στις όχθες θίνες και πυκνή βλάστηση από βούρλα. Περπατάς ανάμεσα στα καλάμια, ενώ τα βήματά σου βυθίζονται σε μια άμμο σπαρμένη με κελύφη μυδιών που λαμπυρίζουν στον ήλιο και θραύονται. Νιώθεις σαν να πατάς σε γυαλικά. Τα ξερόκλαδα στις όχθες σχηματίζουν μορφές και στατικές εικόνες που ενεργοποιούν τη φαντασία. Βάρκες που σαπίζουν στην ακτή, τοπίο παρακμιακό και μελαγχολικό. Ελάχιστες αλλαγές επιτρέπεται να γίνουν, καθώς το ελληνικό κομμάτι της λίμνης είναι προστατευόμενος βιότοπος του Natura 2000. Το κομμάτι, όμως, που ανήκει στη γειτονική χώρα ακολουθεί ρυθμούς ξέφρενης ανάπτυξης με ξενοδοχεία, καζίνο, οργανωμένες πλαζ και κάθε είδους χώρους αναψυχής, γεγονός που μετατρέπει τη Δοϊράνη σε δημοφιλή προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου. Μια λίμνη σε διπολική διαταραχή. Η συνεννόηση των δύο χωρών για κοινή δράση μοιάζει όνειρο απατηλό κι ανέφικτο.

Η οροσειρά Μπέλλες ή Κερκίνη -διπλά τα τοπωνύμια στη μεθόριο- καθρεφτίζεται στη λίμνη. 18 είδη ψαριών και 36 είδη πουλιών, με σπουδαιότερο τον αργυροπελεκάνο που αποτελεί επαπειλούμενο είδος, σουλατσάρουν στα νερά της. Γριβάδια και γουλιανοί κυρίως. Ακόμη και σήμερα ίσως δεις λιγοστούς ψαράδες να μην έχουν απαρνηθεί μεθόδους αλίευσης αιώνων, πάνω στις ξύλινες κωπήλατες «πλάβες» (βάρκες χωρίς καρίνα). Σίγουρα όμως θα τους δεις σε φωτογραφικό κι οπτικοακουστικό υλικό στο Μουσείο Λίμνης Δοϊράνης, στην είσοδο του χωριού, δίπλα στα νερά της λίμνης. Το προσφάτως ανακαινισμένο μουσείο φιλοξενεί μόνιμη έκθεση δομημένη σε τρεις θεματικές ενότητες: τη φύση, τον πολιτισμό και τη ζωή γύρω από τη λίμνη. Είναι ένας χώρος ιδανικός για σχολεία, ειδικά για επισκέψεις στο πλαίσιο Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων.

O παλιός μεθοριακός σιδηροδρομικός σταθμός

O παλιός μεθοριακός σιδηροδρομικός σταθμός της Δοϊράνης κατασκευάστηκε το 1896, όταν η περιοχή αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και λειτούργησε έως τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Διέκοψε τη λειτουργία του το 1987, καθώς δεν συμπεριελήφθη στη χάραξη της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης- Κωνσταντινούπολης. Με το πέρασμα των χρόνων, γύρω από τον Σταθμό της Δοϊράνης εγκαταστάθηκαν οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο κι έτσι ουσιαστικά δημιουργήθηκε το σημερινό χωριό, που αποτελεί πύλη εισόδου προς τη γειτονική χώρα. Σήμερα, το ακριτικό χωριό έχει λιγότερους από 100 κατοίκους. Κοντινά μεγαλύτερα χωριά είναι οι Μουριές, το Μυριόφυτο, ο Άγιος Χαράλαμπος, τα Αμάραντα, το Δροσάτο, ο Ακρίτας. Όλα με πληθυσμό γερασμένο που ολοένα φθίνει. Χωριά που ζητούν κίνητρο, στήριξη, ενθάρρυνση όχι να ξαναζωντανέψουν, ίσως μόνο να αντέξουν.

Το χωριό Ακρίτας 

Στον δρόμο δίπλα ακριβώς από την συνοριογραμμή με τα Σκόπια, φαίνεται το τελωνείο και τα πρώτα σπίτια της Παλιάς Δοϊράνης (Star Dojran). 4,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Δοϊράνης, μόλις 500 μέτρα από τη μεθοριακή γραμμή, βρίσκεται και αντέχει το χωριό Ακρίτας. Όνομα και πράμα. Το χωριό έχει συνδέσει το όνομά του με τον ήρωα της ΕΟΚΑ και του αγώνα των Κυπρίων για ελευθερία, τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Στις 31 Μαρτίου του 1951, ο Γρηγόρης Αυξεντίου λαμβάνει φύλλο πορείας που τον μεταθέτει στο 132^ο Σύνταγμα Προκαλύψεως για υπηρεσία στη Δοϊράνη και συγκεκριμένα στο φυλάκιο Ακρίτας. Σήμερα, το φυλάκιο λειτουργεί ως «Ιστορικό Μουσείο – Φυλάκιο Ακρίτα – Γρηγόρης Αυξεντίου». Με το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που υπάρχει στο μουσείο αναβιώνει ο Κυπριακός Αγώνας για την απελευθέρωση από τη Βρετανική κατοχή κατά τη χρονική περίοδο 1955 – 1957: η ζωή, η αντιστασιακή δράση του Γρηγόρη Αυξεντίου, το ολοκαύτωμα στη σπηλιά του Μαχαιρά, μα και άλλες στιγμές του Κυπριακού Αγώνα, η κρεμάλα, τα φυλακισμένα μνήματα, στολές και προσωπικά αντικείμενα των αξιωματικών. Οι αδελφοποιημένοι Δήμοι Κιλκίς και Λύσης Κύπρου παραδίδουν στις νεότερες γενιές ένα φυλαχτό ιστορικής αξίας.

Το χωριό Δροσάτο

Στο χωριό Δροσάτο μια πινακοθήκη αντιγράφων αποτελεί έκπληξη ευχάριστη. Πρόκειται για το πρωτότυπο «Μουσείο Αντιγράφων Βυζαντινών Εικόνων και Έργων Ελλήνων Ζωγράφων» που στεγάζεται στην πλέον ανακαινισμένη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η παλιά αυτή εκκλησία του 1831, με πιθάρια και αγγεία στο χτίσιμό της για καλύτερη ακουστική, στέκεται σεμνά δίπλα στη μεγάλη νέα εκκλησία.

Ακριτικά χωριά, στρατιωτικά νεκροταφεία, πλούσιος υγροβιότοπος, μεθοριακός σταθμός. Αυτή η ετερόκλητη φυσιογνωμία της Δοϊράνης έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και αξίζει να την αφήσουμε να αποκαλυφθεί μπροστά μας.