Πολλές φορές τα τελευταία χρόνια είχαμε την ευκαιρία ν’ ακούσουμε τον Γιώργο Κωνσταντινίδη, να μιλάει με πάθος για το μεγάλο πάθος της ζωής του, τα Μανιτάρια. Ποτέ, ωστόσο, δεν είχαμε την τύχη ν’ αναζητήσουμε μανιτάρια μαζί του στα σκιερά και υγρά χώματα της εξοχής των Γρεβενών, της γενέτειρας του Γιώργου. Αυτό το προνόμιο το ζήσαμε στα τέλη του Νοέμβρη, με ορμητήριό μας την Κρανιά Γρεβενών. Μαζί με μας το έζησαν άλλοι 50, κάθε ηλικίας φυσιολάτρες, όλοι Μέλη του Ομίλου μας, των «ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ».

Ας απομακρυνθούμε λοιπόν για ένα τριήμερο -έστω και νοερά- από την καθημερινότητα της πόλης. Προορισμός μας η Κρανιά Γρεβενών, ένας τόπος ορεινός και πανέμορφος, σε φυσικό περιβάλλον αυθεντικό. Που είναι ταυτόχρονα και μια από τις κύριες πύλες εισόδου στη «Ζεστή Κοιλάδα», την θρυλική «Βάλλια Κάλντα».

ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΚΡΑΝΙΑ

Το υψόμετρο πλησιάζει τα 1.000 μέτρα, καθώς φτάνουμε στην Κρανιά. Ήδη στα δυτικά διαγράφεται ένας βουνίσιος ορίζοντας δασοσκέπαστος. Είναι τα περίφημα δάση μαυρόπευκων, ρόμπολων και οξυάς, που καλύπτουν τις απολήξεις της Νότιας Πίνδου. Εδώ δεσπόζει ο ορεινός όγκος του Λύγκου, με πολλές κορυφές που ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα. Στους πρόποδες αυτών των κορυφών, καλά προφυλαγμένη και αθέατη, εκτείνεται η διάσημη Βάλλια Κάλντα.

2 χιλιόμετρα έξω απ’ την Κρανιά συναντάμε τον πετρόχτιστο ορεινό ξενώνα PINDOS RESORT. Χτισμένη σ’ ένα ξέφωτο του δάσους, σε υψόμετρο 950 μέτρων η μονάδα, αγναντεύει μακρινούς βουνίσιους ορίζοντες, που ξεκουράζουν το βλέμμα με τα καταπράσινα βοσκοτόπια και τα δάση των κωνοφόρων.

Στην κεντρική αίθουσα του PINDOS RESORT υποδέχονται τα μέλη του Ομίλου οι φιλόξενοι οικοδεσπότες, ο Μπάμπης Φούφας και η γυναίκα του Σοφία. Πανέμορφη η αίθουσα, με γοητευτικό οκταγωνικό σχήμα και πανοραμική περιμετρική τζαμαρία. Με το αναμμένο της τζάκι χαρίζει μια γλυκειά θαλπωρή σε τούτες τις βραδινές ώρες του Νοέμβρη. Το σημαντικότερο, ωστόσο, γεγονός συμβαίνει λίγη ώρα μετά το πέσιμο της νύχτας. Είναι η στιγμή, που φτάνει από τα Γρεβενά ο Γιώργος Κωνσταντινίδης.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΚΑΙ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ

Με τις πρώτες κιόλας λέξεις μαγνητίζει το ακροατήριό του ο Γιώργος. Αρχίζουν σιγά σιγά να αποκαλύπτονται λεπτομέρειες από τον τόσο άγνωστο μα και τόσο συναρπαστικό κόσμο των μανιταριών. Έναν κόσμο γοητείας, μυστηρίου αλλά και κινδύνου, που σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί ακόμα να οδηγήσει και στον θάνατο.

Ποιος είναι όμως ο άνθρωπος, που με τόσο πάθος, με τόση ευχέρεια μιλάει για τα μανιτάρια; Γεννημένος το 1962 στην Κνίδη Γρεβενών ο Γιώργος, αγάπησε τη φύση, πέρασε ώρες ατελείωτες στο ύπαιθρο. Το 1989, για πρώτη φορά δοκίμασε μανιτάρια. Η συνέχεια υπήρξε μυθιστορηματική. Μεταβλήθηκε ο Γιώργος σε ακαταπόνητο ερευνητή μανιταριών, στα τόσο πλούσια και ποικίλα οικοσυστήματα της φύσης των Γρεβενών. Που θεωρούνται στην Ελλάδα ο παράδεισος των μανιταριών. Και όχι άδικα, αφού έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερα από 1450 διαφορετικά ήδη, κάποια απ’ τα οποία πολύ σπάνια.

Ακούραστος στη ζωή του ο Γιώργος Κωνσταντινίδης. Παιδαγωγική Ακαδημία, Πάντειος, δημοσιογραφία, πληροφορική, επιμόρφωση στη χρήση μικροσκοπίου και, βέβαια, μόνιμη ενασχόληση, με τι άλλο;, τα μανιτάρια. Σπουδαία βιβλία για τα μανιτάρια, αμέτρητα άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, μέλος σε Ελληνικούς και διεθνείς συλλόγους μανιταροφίλων, πάμπολλες βραβεύσεις, με σημαντικότερη την βράβευση -τον Δεκέμβριο του 2001- από την Ακαδημία Αθηνών, για την προσφορά του στην εκπαίδευση και την έρευνα.

Παραστατικός και χειμαρρώδης ο Γιώργος ενθουσιάζει το ακροατήριο. Βροχή πέφτουν οι ερωτήσεις, απαντάει με τρόπο απλό και κατανοητό, διαλύει μύθους και λανθασμένες απόψεις για τα μανιτάρια. Για το επόμενο πρωί μας προσκαλεί σε μια αναζήτηση μανιταριών μαζί του στην υγρή γη του δάσους έξω απ’ την Κρανιά. Το μάθημα θα ξεφύγει πια από το θεωρητικό επίπεδο, θα γίνει επί του εδάφους.

ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ

Ένας βαρύς, συννεφιασμένος ουρανός κρύβει, λίγη ώρα μετά τα χαράματα τον ήλιο. Φεύγουμε με τα αυτοκίνητα από την Κρανιά με κατεύθυνση προς Βάλλια Κάλντα. Μερικά χιλιόμετρα μετά, αφήνουμε τα αυτοκίνητα στο πλάϊ του δασικού δρόμου και ξεκινάμε με τα πόδια. Οι πρώτες σταγόνες της βροχής δεν μας πτοούν, φοράμε αδιάβροχα, κάποιοι ανοίγουν ομπρέλλες. Μπροστά ο Κωνσταντινίδης, πίσω του εμείς. Παίρνουμε έναν πολύ απότομο ανήφορο μέσα σε δάσος μαυρόπευκων με πανύψηλους κορμούς.

–Τέτοια εποχή, άλλοτε, θα βρίσκαμε πολλά φαγώσιμα μανιτάρια, λέει ο Γιώργος. Δυστυχώς φέτος ξεκίνησαν πολύ νωρίς οι ζέστες και οι βροχές, και τα μανιτάρια έχουν πια ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους. Μερικά είδη, ωστόσο, έστω και μη φαγώσιμα, θα συναντήσουμε οπωσδήποτε.

Δεν πέφτει έξω. Κάθε λίγο ακούγεται μια φωνή, που ενημερώνει ότι έχει βρει κάποιο μανιτάρι. Σπεύδει ο Γιώργος να κάνει την αναγνώριση. Μαζευόμαστε γύρω του, άνθρωποι κάθε ηλικίας, ακόμη και παιδιά, που μερικά για πρώτη φορά έχουν δει ή έχουν αγγίξει στη φύση μανιτάρια.

–Τυχερά παιδιά, σχολιάζει ο Γιώργος. Όταν εγώ ήμουν στην ηλικία τους κανένας δεν μου είχε μιλήσει για μανιτάρια.

Η βροχή σταματάει όχι όμως και ο καταιγισμός των ερωτήσεων. Σε όλες απαντάει ο Γιώργος, αναγνωρίζει το είδος του κάθε μανιταριού, αναλύει τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές του, την επικινδυνότητα ή βρωσιμότητα και πλήθος άλλων λεπτομερειών, που είναι αδύνατον να συναντήσουμε με τόση παραστατικότητα και αμεσότητα σε οποιοδήποτε βιβλίο μανιταριών.

Μέσα απ’ τα κλαδιά των μαυρόπευκων αχνοφαίνεται ο ήλιος. Ο περίπατός μας εξελίσσεται με τρόπο ιδανικό. Και είναι στ’ αλήθεια υπέροχο να βλέπουμε ένα πολύχρωμο πλήθος διαφόρων ηλικιών, να βαδίζουν με τόση ευχαρίστηση στο δάσος, ν’ αναζητούν και να βρίσκουν μανιτάρια, ν’ ακούνε με προσήλωση τις συναρπαστικές περιγραφές του Γιώργου Κωνσταντινίδη.

Ο επίλογος αυτής της θαυμάσιας μέρας αλλά ταυτόχρονα και η πιο ευχάριστη έκπληξη περιμένουν τα μέλη του Ομίλου στις «Αυλαίς», το εστιατόριο-καύχημα της πόλης των Γρεβενών. Εδώ, σ’ έναν χώρο υψηλής αισθητικής μιας παλιάς κατοικίας των Γρεβενών, ο Θόδωρος Καραγιάννης και οι συνεργάτες του μας μυούν στα μυστικά των γεύσεων, των πιο νόστιμων άγριων μανιταριών της περιοχής. Πολλές ποικιλίες, μαγειρεμένες με 4 διαφορετικούς τρόπους, πιστοποιούν με τον καλύτερο τρόπο την μεγάλη γευστική και γαστρονομική αξία αυτού του αγνού και τόσο σημαντικού προϊόντος της γης των Γρεβενών.

Ευχή και υπόσχεση όλων μας είναι να ξαναβρεθούμε και το επόμενο φθινόπωρο σε τούτο τον ωραίο τόπο, ν’ ακολουθήσουμε στο δάσος τα χνάρια του Γιώργου Κωνσταντινίδη και να συλλέξουμε με την επίβλεψη και τις οδηγίες του πολλά και νόστιμα μανιτάρια.

ΣΤΗΝ ΜΑΓΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΒΑΛΛΙΑ ΚΑΛΝΤΑΣ

Τα περισσότερα μέλη του Ομίλου γνωρίζουν τη Βάλλια Κάλντα μόνο από τη φήμη της. Έτσι, η προοπτική μιας σύντομης επίσκεψης γίνεται απ’ όλους δεκτή με ενθουσιασμό. Μαζί μας είναι και ο Γρεβενιώτης Χρήστος Ντανάσης, γνώστης καλός της περιοχής. Βγαίνουμε από την Κρανιά με κατεύθυνση Δ-ΝΔ προς την Μηλιά. 3 περίπου χιλιόμετρα μετά συναντάμε δεξιά τον δασικό δρόμο προς την Βάλλια Κάλντα και τις Μπάλτσες. Η σχετική πινακίδα αναγράφει: «Μπάλτσες 10, Βάλλια Κάλντα 14 χλμ.». Η οδική αυτή αρτηρία είναι μια από τις βασικές εισόδους προς την Βάλλια Κάλντα. (σχετική περιγραφή υπάρχει στο ΕΛΛ. ΠΑΝΟΡΑΜΑ, τεύχος 59, ΣΕΠ-ΟΚΤ. 2007).

Η συνεχής παρουσία των μαυρόπευκων με τους ευθυτενείς και πανύψηλους κορμούς μας χαρίζει εικόνες απαράμιλλης ωραιότητας, σ’ ένα δασικό τοπίο από τα ωραιότερα που μπορεί ν’ αντικρύσει κανείς. Σύμμαχός μας είναι το σταθερό και αξιόπιστο οδόστρωμα, που έχει αντέξει τις δυνατές βροχές και είναι κατάλληλο και για συμβατικά αυτοκίνητα.

Στα 2.6χλμ., στο αριστερό πλάϊ του δρόμου, συναντάμε την «Γυφτόβρυση», ενώ 3 περίπου χιλιόμετρα μετά την μικρούλα «Τουρκόβρυση». Το υψόμετρο πλησιάζει εδώ τα 1.400 μέτρα. 7.1χλμ. μετά την άσφαλτο συναντάμε μια βασική διακλάδωση, που αριστερά ανηφορίζει προς «Μπάλτσες», ενώ στην ευθεία συνεχίζει για Βάλλια Κάλντα. Εδώ ο φίλος μας Κυριάκος Παπαγεωργίου μας εγκαταλείπει. Παίρνει ολομόναχος τις ανηφοριές για τις Μπάλτσες, πηγαίνει να πεζοπορήσει για μερικές ώρες και να συναντήσει το πρώτο χιονάκι στα υψίπεδα της Μηλιάς, πάνω από τα 2.150 μέτρα.

Η κατάσταση του οδοστρώματος σταδιακά μεταβάλλεται. Το χώμα μαλακώνει, εμφανίζονται λάσπες, οι πέτρες πληθαίνουν, μικρά και μεγάλα ρέματα κόβουν κάθετα το δρόμο, η συνέχιση της διαδρομής είναι πια δυνατή μόνον σε 4×4. Φτάνουμε σε τρίστρατο, στην τοποθεσία «Σαλατούρα Παπαγιάννη». Ο τόπος είναι κατάφυτος με νεαρά ρόμπολα και πυκνούς θάμνους πυξαριών. Εκτεθειμένος όπως είναι ο αυχένας στους ανέμους, είναι ψυχρότερος από κάθε άλλο σημείο της διαδρομής. Μολονότι πλησιάζει μεσημέρι, η θερμοκρασία δεν ξεπερνάει τους 6 βαθμούς.

Λιγόλεπτη γενική ενημέρωση για την περιοχή από τον Χρήστο και κατηφορίζουμε για την καρδιά της Βάλλια Κάλντας. Μερικά χιλιόμετρα μετά, αφήνουμε αριστερά διακλάδωση προς Μηλιά και φτάνουμε στην στάνη με τα χαρακτηριστικά αιωνόβια ρόμπολα. Απέχουμε ήδη 23χλμ. από τον ξενώνα PINDOS RESORT. Αφήνουμε σ’ ένα ξέφωτο τ’ αυτοκίνητα και αρχίζουμε την περιπλάνηση στα λιβαδοτόπια και μονοπάτια. Τί να πει κανείς γι’ αυτό τον τόπο! Χορταριασμένα ξέφωτα, ρυάκια και πηγές, πελώρια ρόμπολα και πανέμορφα μαυρόπευκα, οξυές με γυμνά κλαδιά και παχύ στρώμα ξερόφυλλων στη γη.

Ξεχύνονται όλοι στη φύση με πρώτα και καλύτερα τα παιδιά. Για τρεις περίπου ώρες περιπλανιόμαστε στα υψίπεδα της «Ζεστής Κοιλάδας», άλλοτε σε δασικούς δρόμους, άλλοτε σε μονοπάτια και άλλοτε τσαλαβουτώντας σε λάσπες και νερά. Πού και πού εμφανίζονται μικροπροβλήματα στην πορεία, εξαιτίας της κατάστασης του εδάφους. Δυστυχώς οι δυνατές βροχές έχουν παρασύρει ένα ξύλινο γεφυράκι στο «Αρκουδόρεμα» και δεν μπορούμε να συνεχίσουμε προς το μεγάλο γεφύρι του ρέματος και τους καταρράκτες, εκεί από όπου αρχίζει το πολύωρο ανηφορικό μονοπάτι για τις θρυλικές, αλπικές λιμνούλες Φλέγγας (ΕΛΛ. ΠΑΝΟΡΑΜΑ, τεύχος 36, ΝΟΕ-ΔΕΚ 2003).

Απομεσήμερο επιστρέφουμε στη στάνη. Ώρα κολατσιού και χαλάρωσης, κάτω από έναν ήλιο εξαιρετικά επιθυμητό.

–Να σου ψήσω ένα καφεδάκι; με ρωτάει ο γιατρός Δημήτρης Τούσσης, που μαζί με τον συνάδελφό του Νίκο Γιάντσιο είναι αγαπητά και σεβαστά μέλη του Ομίλου.

-Γιατί όχι γιατρέ;

Ανάβει το γκαζάκι ο γιατρός, ετοιμάζομαι να του πω πόση ακριβώς ζάχαρη θέλω, εκείνος όμως με προλαβαίνει.

-Το μόνο που δεν διαθέτει το μαγαζί είναι η ζάχαρη. Μπορείς να τον πιεις σκέτο;

Σηκώνω ανήμπορος τα χέρια: –Μήπως έχω κι άλλη επιλογή;

Φουσκώνει ο καφές, δοκιμάζω. Πρώτη γουλιά, δεύτερη γουλιά, δεν είναι τελικά τόσο απαίσιος ο σκέτος Ελληνικός.

–Και γλυτώνεις επιπλέον κι από επιβλαβή κατανάλωση ζάχαρης, προσθέτει ο γιατρός.