Στον τόπο μου, τη Δαδιά του Έβρου, όπου πριν από πολλά χρόνια ξεκινούσα την παρατήρηση και φωτογράφιση πουλιών, είχα την τύχη να ακούσω για τα σημαντικά αρπακτικά πουλιά που φωλιάζουν, αναπαράγονται και ζούν εκεί. Τότε όλοι βέβαια, οι καταξιωμένοι επιστήμονες του είδους, μιλούσαν για το βασιλιά μαυρόγυπα. Η διάσωσή του, αλλα και η αύξηση του πληθυσμού του μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον. Από τις κουβέντες όμως δεν έλειπε και ο δικός μου αγαπημένος γύπας, ο ασπροπάρης, που με την ντελικάτη εμφάνιση του δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητος. Γι’αυτόν τον “δικό” μου γύπα θα αναφερθώ στο κείμενό μου.

Στον τόπο μου, τη Δαδιά του Έβρου, όπου πριν από πολλά χρόνια ξεκινούσα την παρατήρηση και φωτογράφιση πουλιών, είχα την τύχη να ακούσω για τα σημαντικά αρπακτικά πουλιά που φωλιάζουν, αναπαράγονται και ζούν εκεί. Τότε όλοι βέβαια, οι καταξιωμένοι επιστήμονες του είδους, μιλούσαν για το βασιλιά μαυρόγυπα. Η διάσωσή του, αλλα και η αύξηση του πληθυσμού του μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον. Από τις κουβέντες όμως δεν έλειπε και ο δικός μου αγαπημένος γύπας, ο ασπροπάρης, που με την ντελικάτη εμφάνιση του δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητος. Γι’αυτόν τον “δικό” μου γύπα θα αναφερθώ στο κείμενό μου.
Ο ασπροπάρης του οποίου το επιστημονικό όνομα είναι Neophron percnopterus είναι ο μοναδικός γύπας, από τα τέσσερα είδη γύπα της Ελλάδας, που το χειμώνα μεταναστεύει στην Αφρική. Είναι ο μικρότερος σε μέγεθος γύπας της Ευρώπης. Έχει άνοιγμα φτερών 150-170 εκατοστά, ύψος 55-70 εκατοστά και βάρος 1.600-2.400 γραμμάρια. Το χρώμα του ενήλικου είναι λευκό με μαύρα τα πρωτεύοντα φτερά, γεγονός που τον κάνει το μοναδικό γύπα στην Ευρώπη με άσπρο χρώμα. Το μακρύ, λεπτό ράμφος καθώς και το δέρμα του κεφαλιού και του λάρυγγα που είναι γυμνό και κατακίτρινο είναι αλάνθαστο χαρακτηριστικό του. Φωλιάζει συνήθως σε εσοχές βράχων χτίζοντας μια πρόχειρη φωλιά. Στα μέσα Απριλίου γεννά συνήθως 1-3 αυγά τα οποία κλωσσούν και οι δύο γονείς για 42-45 ημέρες. Το νεαρό πετά ανεξάρτητο σε περίπου τρείς μήνες.
Τρέφεται κυρίως με πτώματα όμως έχει παρατηρηθεί να τρώει σαύρες, αρθρόποδα, έντομα, σαλιγκάρια, σάπια φρούτα ακόμη και κοπριά η οποία συντελεί στην πρόσληψη καροτενοειδών, ειδικών ουσιών που δίνουν το έντονο κίτρινο στο γυμνό δέρμα του προσώπου του. Από το μενού του δεν λείπει και η χελώνα την οποία τρώει με ιδιαίτερο τρόπο τρυπώντας το καυκαλό της από το πίσω μέρος. Το πιο σημαντικό όμως κομμάτι της διατροφής του και αυτό που τον καθιστά ένα από τα εξυπνότερα πτηνά του πλανήτη είναι η χρήση εργαλείων για το σπάσιμο των αυγών του στρουθοκάμηλου κατά την παραμονή του στην Αφρική. Όχι μόνο χρησιμοποιεί κατάλληλες πέτρες για να σπάζει το σκληρό περίβλημα του αυγού αλλά διδάσκει και αυτή τη συμπεριφορά σε άλλους του ίδιου είδους.
Μεταναστεύει το φθινόπωρο στην υποσαχάρια Αφρική διανύωντας πολλές φορές περισσότερα από 5.000 χιλίομετρα. Ο Dobromir, ο πρώτος ασπροπάρης με δορυφορικό πομπό στα Βαλκάνια, διάνυσε μέσα σε πέντε μήνες πάνω από 20.000 χ.λ.μ. περνώντας από 17 χώρες. Ο “δικός” μας Λεύκιππος που σημάνθηκε το 2012 στη Δαδιά, ταξίδεψε 7.000 χλμ. πάνω από Σουδάν, Αίγυπτο και Λιβύη. Ο δεινός αυτός ταξιδευτής φτάνει στην Ελλάδα την Άνοιξη όπου και φωλιάζει και γεννά.
Δυστυχώς για μένα που τόσο πολύ με εντυπωσίασε από μικρό, αλλά κυρίως για τον ασπροπάρη και το μέλλον του, απειλείται με εξαφάνιση. Θα ήταν απίστευτο για όσους θυμούνται περίπου είκοσι χρόνια πρίν εάν κάποιος τους έλεγε ότι ο ασπροπάρης θα εξέλειπε.
Όμως τα τελευταία χρόνια από τα περίπου 200-250 ζευγάρια αναπαραγόμενων ασπροπάρηδων, που είχαν καταγραφεί σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας –κυρίως στα Μετέωρα και τη Θράκη– τη δεκαετία του ’80, την επόμενη 20ετία μειώθηκαν σε 30-50 ζευγάρια πανελλαδικά. Σήμερα οι Ασπροπάρηδες δεν ξεπερνούν τα 10 ζευγάρια. Ο ασπροπάρης είναι παγκοσμίως απειλούμενο είδος και ο πληθυσμός του στα Βαλκάνια έχει μειωθεί περισσότερο από 80% τα τελευταία 30 χρόνια, με αποτέλεσμα να έχουν απομείνει λιγότερα από 70 ζευγάρια. Στην Ελλάδα, συγγεκριμένα έχουν απομείνει περίπου 5 ζευγάρια ασπροπάρη. Το γεγονός αυτό επέβαλε την άμεση υλοποίηση δράσεων προστασίας και ενδυνάμωσης του πληθυσμού του. Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα LIFE για την προστασία του Ασπροπάρη είναι από τα πιο φιλόδοξα και ολοκληρωμένα προγράμματα διατήρησης που έχουν υλοποιηθεί ποτέ για την προστασία γυπών. Βασικός στόχος του Προγράμματος είναι η ενίσχυση του ανατολικότερου πληθυσμού Ασπροπάρη της Ευρώπης, λαμβάνοντας επείγοντα μέτρα διατήρησης για την αντιμετώπιση των κυριότερων απειλών στους τόπους αναπαραγωγής, αλλά και κατά μήκος της μεταναστευτικής του διαδρομής.
Το λυπηρό είναι ότι την ευθύνη την έχει πάλι αποκλειστικά ο άνθρωπος. Η χρήση στρυχνίνης κι άλλων δηλητηρίων(φόλες) για τον έλεγχο της λύσσας, την παράνομη θήρα του είδους, τη χρήση του σε θρησκευτικές τελετές στην Αφρική ή στην τοπική παραδοσιακή ιατρική, τα περιστατικά ηλεκτροπληξίας σε περιοχές κουρνιάσματος, το παράνομο κυνήγι και τέλος η μείωση ελεύθερης κτηνοτροφίας στην Ευρώπη που κάνει την εύρεση τροφής απο μέρους του εξαιρετικά δύσκολη.
Μαθαίνωντας λοιπόν όλα αυτά και επηρεασμένος από την αγάπη που νιώθω για τον μικρό αυτό γύπα, αποφασίζω για μία φωτογράφιση στοχοποιημένη και όχι με τη γενική έννοια “γύπες στη Δαδιά”. Ξεκινάω στις τρείς το πρώι γεμάτος άγχος και προσμονή. Περιμένω να ξημερώσει, με τον ήλιο σύμμαχο σήμερα, νιώθω σα να είμαι ταγμένος σε ένα σκόπο. Θέλω οι Ελληνές και οι Ευρωπαίοι γενικότερα, να μην επιτρέψουν να χάθει αυτό το είδος. Θέλω να τους δείξω αυτά που είδα, αυτά που κάνουν τον ασπροπάρη ένα στολίδι της Ελληνικής φύσης και αναπόσπαστο κομμάτι της πανίδας της χώρας μας. Φυσικά πρέπει να συννενέσει και ο ασπροπάρης. Ο ήλιος ανατέλει αλλά ταυτόχρονα πολύ ψιλές στάλες βροχής κάνουν την εμφάνισή τους. Μέσα στην ηλιόλουστη ψιχάλα, έρχονται. Πανέμορφοι, λουσμένοι στο φως, οι ταξιδευτές. Το φωτογραφικό ταξίδι ξεκινά… Τέλος τα λόγια.