Στο Σίγρι της Λέσβου βρίσκεται ένα μοναδικό μνημείο της φύσης σε παγκόσμια κλίμακα, το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Δημιουργήθηκε πριν από 20 περίπου εκατομμύρια χρόνια, την περίοδο του Κάτω Μειοκαίνου, όταν ηφαιστειακά υλικά κάλυψαν και απολίθωσαν το δάσος που κάλυπτε τότε την περιοχή.

Η Ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζοντας την μεγάλη περιβαλλοντική, γεωλογική και παλαιοντολογική αξία του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, το ανακήρυξε «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης» (ΠΔ 433/1985).

Το 1994 ιδρύθηκε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, με σκοπό τη μελέτη, έρευνα, ανάδειξη, έκθεση, συντήρηση, φύλαξη και κάθε πρόσφορη αξιοποίηση του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Αποτελεί κοινωφελές νομικό πρόσωπο εποπτευόμενο από το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού & Αθλητισμού – Γενική Γραμματεία Πολιτισμού. Η έδρα του Μουσείου βρίσκεται στο Σίγρι της Λέσβου, στο κέντρο της προστατευόμενης περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους και στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτίριο 1.600 τ.μ.

Οι δραστηριότητες του Μουσείου περιλαμβάνουν ερευνητικές δράσεις, ανασκαφικά προγράμματα, δράσεις προστασίας και συντήρησης των απολιθωμάτων, δράσεις ανάδειξης και διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους.

Το Μουσείο αποτελεί δυναμικό μοχλό πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της περιοχής, καθώς στις εγκαταστάσεις του  πραγματοποιούνται κάθε χρόνο διεθνή επιστημονικά συνέδρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, επιστημονικές συναντήσεις, διαλέξεις, προβολές. Κάθε χρόνο στις εγκαταστάσεις του Μουσείου οργανώνονται οι καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις «Γιορτές της Γης» καθώς και η «Γιορτή Αγροτουρισμού».

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου κάθε χρόνο προσελκύουν το ενδιαφέρον μαθητών τόσο από τη Λέσβο όσο και από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό.

Το Μουσείο συνεργάζεται με το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, με επιστημονικούς φορείς, Μουσεία, Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Βραβεύθηκε με το Eurosite management award 2001, για την ανάδειξη και διαχείριση του Απολιθωμένου Δάσους. Το 2008 απέσπασε το Διεθνές Πρώτο Βραβείο στον Παγκόσμιο Διαγωνισμό Οικοτουρισμού της Διεθνούς Ένωσης Επαγγελματιών Τουρισμού SKAL INTERNATIONAL, στην κατηγορία «Οικοτουριστικός προορισμός». Το 2008 έλαβε την διάκριση “Let’s Go 2008 Recommends”, σαν αναγνώριση της ποιότητας στις υπηρεσίες που προσφέρει στους επισκέπτες του. Το 2009 η Λέσβος και το Απολιθωμένο Δάσος ανακηρύχθηκαν ως Κορυφαίος τουριστικός προορισμός της Ελλάδας, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος “European Destinations of Excellence” (EDEN) – “Ευρωπαϊκοί Προορισμοί Αριστείας”.

Οι μόνιμοι εκθεσιακοί χώροι του Μουσείου

Αίθουσα Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου

Ο εκθεσιακός χώρος «Απολιθωμένου Δάσους» παρουσιάζει την εξέλιξη των φυτών στη γη, από τους πρώτους μονοκύτταρους οργανισμούς που εμφανίστηκαν στον πλανήτη μας μέχρι την εμφάνιση των ανεπτυγμένων φυτών και τη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους. Στα γραφήματα παρουσιάζονται οι πιο χαρακτηριστικοί ζωικοί και φυτικοί οργανισμοί που έχουν περάσει από τον πλανήτη μας και η γεωλογική περίοδος κατά την οποία έζησαν. Σε προθήκες παρουσιάζονται πετρώματα που δημιούργησαν οι αρχαιότεροι μονοκύτταροι οργανισμοί όπως οι στρωματόλιθοι και απολιθώματα των πιο πρωτόγονων πολυκύτταρων ζωικών οργανισμών που έζησαν στις αρχαίες θάλασσες πολύ πριν εμφανιστούν τα πρώτα φυτά. Επίσης, εκτίθενται απολιθώματα από τα πιο χαρακτηριστικά ανεπτυγμένα χερσαία φυτά κάθε γεωλογικής περιόδου από την εμφάνισή τους στον πλανήτη μέχρι το τέλος του Μεσοζωικού αιώνα (πριν από περίπου 65 εκατομμύρια χρόνια).

Η χλωρίδα του Απολιθωμένου Δάσους παρουσιάζεται με τους αντιπροσώπους περισσότερων  από σαράντα διαφορετικών ειδών που έχουν αποκαλυφθεί και προσδιοριστεί στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Λέσβου. Απολιθωμένοι κορμοί, κλαδίσκοι, εντυπωσιακά απολιθωμένα φύλλα και αποτυπώματα φύλλων, καρποί και ρίζες των δένδρων παρουσιάζονται μπροστά σε μεγάλων διαστάσεων γραφήματα των φυτών που αντιπροσωπεύουν. Φοινικοειδή, δένδρα της κανέλλας, δαφνίδες, τήλια, οξιά, βαλανιδιά, καρυδιά, σκλήθρο, πλάτανος, γαύρος, πευκίδες και πρωτοπευκίδες, ίταμος ή τάξος, κυπαρισσίδες, κουνιχάμια και εντυπωσιακές σεκόγιες είναι μερικά από τα είδη που παρουσιάζονται στην έκθεση. Τα απολιθώματα που ανελκύσθηκαν από τον υποθαλάσσιο χώρο Σιγρίου, μετά από προσεκτική συντήρηση και τον καθαρισμό τους από τα άλατα αλλά και τους θαλάσσιους οργανισμούς που για πολλά χρόνια τα είχαν μετατρέψει σε κατοικία τους, σήμερα εκτίθενται σε ειδικό χώρο της αίθουσας του Απολιθωμένου Δάσους. Ακολουθούν αντιπροσωπευτικά απολιθώματα από διάφορες απολιθωματοφόρες θέσεις του ελληνικού χώρου (Κύμη Ευβοίας, Βεγόρα, Ελασσόνα, Αλιβέρι, Σαντορίνη).

Στην ίδια αίθουσα παρουσιάζονται τα πρώτα τεκμήρια για την παρουσία των ζώων που ζούσαν στην περιοχή του Απολιθωμένου δάσους. Εκτίθεται η απολιθωμένη γνάθος δεινοθήριου, προγονική μορφή προβοσκιδωτού ζώου ηλικίας 18 εκατομμυρίων ετών.

Σε ειδικά διαμορφωμένη προθήκη, παρουσιάζεται έκθεμα που προσφέρθηκε στο Μουσείο από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο τον Α’ τον Ιούνιο του 2001. Πρόκειται για περιασβεστωμένους κλαδίσκους και φύλλα φυτών του Ολόκαινου (10.000 έτη – σήμερα), που προέρχονται από την περιοχή Αγίας Παρασκευής Χαλκιδικής.

Η έκθεση στην αίθουσα ολοκληρώνεται με αναφορά στο Θεόφραστο, φιλόσοφο και μαθητή του Αριστοτέλη που γεννήθηκε στη Λέσβο και θεωρείται ο πατέρας της Ορυκτολογίας, της Βοτανικής και της Οικολογίας. Στα έργα του «Περί λίθων» και «Περί φυτών ιστορία» αναζητούνται οι πρώτες αναφορές στο Απολιθωμένο Δάσος.

Αίθουσα εξέλιξης του Αιγαίου

Στην αίθουσα εξέλιξης του Αιγαίου παρουσιάζονται τα γεωλογικά φαινόμενα και διεργασίες που συνδέονται με τη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους καθώς και η γεωλογική ιστορία της λεκάνης του Αιγαίου τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια. Παρουσιάζεται η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών στην περιοχή, η βύθιση της αφρικανικής λιθόσφαιρας και η εξελικτική ιστορία της ηφαιστειακής δραστηριότητας στον ελληνικό χώρο.

Εντυπωσιακές μορφές των ορυκτών του χαλαζία, όπως η ορεία κρύσταλλος, ο καπνίας, ο αμέθυστος, ο χαλκηδόνιος, ο μοναδικός πράσιος της Σερίφου, ο ροζ χαλαζίας – ορυκτά που σχηματίζουν διαφόρων μεγεθών κρυστάλλους σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, αλλά και ορυκτά που σχηματίζουν άμορφες μάζες μεγάλου μεγέθους των φυσικών μορφών με τις οποίες μπορεί να συναντηθεί στη φύση το διοξείδιο του πυριτίου (SiO2) παρουσιάζονται στην επόμενη ενότητα.

Μοναδικά δείγματα ηφαιστειακών πετρωμάτων και ηφαιστειακοί σχηματισμοί καθώς και προπλάσματα ηφαιστείων εκτίθενται μαζί με τη στρωματογραφία των ηφαιστειακών προϊόντων στη δυτική Λέσβο. Στην ενότητα δεσπόζει το πρόπλασμα του ηφαιστείου του Λεπέτυμνου, του μεγαλύτερου ηφαιστειακού κέντρου της Λέσβου και μοντέλα διαφόρων τύπων ηφαιστείων.

Στον εκθεσιακό χώρο υπάρχει δυνατότητα παρακολούθησης των σεισμικών δονήσεων σε πραγματικό χρόνο που καταγράφονται από το Σεισμολογικό Σταθμό Σιγρίου που έχει εγκατασταθεί στο χώρο του Μουσείου. Υπάρχει επίσης δυνατότητα παρακολούθησης σεισμολογικών δεδομένων από όλο τον κόσμο καθώς είναι συνδεδεμένο με το εθνικό σεισμολογικό δίκτυο της χώρας μας μέσω του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Παλαιογεωγραφικές αναπαραστάσεις απεικονίζουν την εξέλιξη της περιοχής από τον ωκεάνιο χώρο της Τηθύος στην ηπειρωτική Αιγηίδα χέρσο και τη δημιουργία του ελληνικού Αρχιπελάγους.

Το σημερινό Αιγαίο με τα ενεργά ηφαίστεια, τα σεισμικά ρήγματα και το πλήθος των γεωλογικών μνημείων μάς υπενθυμίζει ότι οι διαδικασίες που οδήγησαν στην δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους εξακολουθούν να είναι  ενεργές.

Τα γεωλογικά φαινόμενα που επηρεάζουν μια περιοχή διαμορφώνουν τη γεωγραφία και τη μορφή της, ενώ αυτά με τη σειρά τους αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες για τη σύσταση της πανίδας και χλωρίδας της περιοχής και την εξέλιξη των οργανισμών που κατοικούν σε αυτήν. Για το λόγο αυτό, από την αίθουσα της εξέλιξης της περιοχής του Αιγαίου δεν θα μπορούσε να λείπει αναφορά στα ζώα που κατοίκησαν στον τόσο έντονα γεωτεκτονικώς και διαρκώς μεταβαλλόμενο χώρο.

Στην τελευταία ενότητα εκτίθενται εκμαγεία κρανίων σημαντικών εξαφανισμένων πρωτευόντων από την Ελλάδα, με σημαντικότερο αυτό του «διάσημου» αρχανθρώπου των Πετραλώνων Χαλκιδικής, που αποτελεί μεταβατικό εξελικτικό στάδιο μεταξύ του Όρθιου ανθρώπου (Homo erectus) και του σημερινού Νοήμονος Ανθρώπου (Homo sapiens). Η ενότητα ολοκληρώνεται με εργαλεία από τη Λέσβο παλαιολιθικής εποχής από πυριτόλιθο, που μας θυμίζουν την άρρηκτη σχέση μεταξύ της γεωλογικής δομής μιας περιοχής και της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Σεισμική τράπεζα

Στους χώρους του Μουσείου έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί Σεισμική Τράπεζα προσομοίωσης καταστροφικών σεισμών από όλο τον κόσμο. Η σεισμική τράπεζα προσφέρει μια ρεαλιστική εμπειρία της σεισμικής δόνησης στους επισκέπτες του Μουσείου, με σκοπό την κατανόηση του φαινομένου και αφετέρου την εκπαίδευση για τη σωστή αντιμετώπιση του σεισμικού κινδύνου.

Στο χώρο της σεισμικής τράπεζας οι συμμετέχοντες βιώνουν την εμπειρία του μεγάλου σεισμού της Ιαπωνίας καθώς και άλλων καταστροφικών σεισμών από όλο τον κόσμο. Παράλληλα, καλούνται να εφαρμόσουν τις κατάλληλες ενέργειες για την προστασία τους, εφαρμόζοντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Ειδικά για τους μαθητές, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου υλοποιεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Φυσικές διεργασίες στον πλανήτη μας. Ελάτε να γνωρίσουμε τους σεισμούς» και ένα συναρπαστικό ταξίδι στη γνώση γύρω από τους σεισμούς ξεκινάει, για να κορυφωθεί με τη μεγάλη βιωματική εμπειρία, την άσκηση ετοιμότητας στη σεισμική τράπεζα.

Πληροφορίες:

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου

Σίγρι Λέσβου 81103

Τηλ.- FAX: 2253054434

Κέντρο Πληροφόρησης Μυτιλήνης

8^ης Νοεμβρίου 17, Μυτιλήνη 811 00

Τηλ.- FAX: 2251047033

E-mail: lesvospf@otenet.gr

www.lesvosmuseum.gr

www.petrifiedforest.gr